Kutbüddîn Râzî, Kitâbü'l-Muhâkemât beyne Şürrâh/Şerheyi'l-İşârât

M. 1354
- A +

İbn Sînâ’nın (ö. 429/1037) kendine özgü felsefî tutumunu yansıtmak üzerek özlü bir şekilde telif ettiği el-İşârât ve't-Tenbîhât adlı felsefi eseri üzerine kaleme alınan Fahreddîn er-Râzî (ö. 606/1210) ve Nasîrüddîn et-Tûsî (ö. 672/1274) şerhlerinin "muhâkeme"sini yapan önemli şerhlerden biridir.

Kutbüddîn er-Râzî'nin bu esere dair şerh yazım projesi ilk olarak, hicrî 700'lü yılların başında hocası Kutbuddîn eş-Şîrâzî'yle (ö. 710/1310) yaptığı İşârât okumaları döneminde ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Kutbüddîn eş-Şîrâzî Tebrîz'de talebesi Kutbbuddîn er-Râzî'ye Tûsî'nin Şerhü'l-İşârât'ını okutmuştur. Kutbüddîn er-Râzî ise hocasına doğrudan İşârât üzerine kaleme almaya başladığı şerhinin bazı bölümlerini gösterirken hocasının farklı bir teklifiyle karşılaşmıştır. Buna göre Şîrâzî şerh yazmanın kolay olacağını asıl olanın bu iki şerh (F. Râzî ve N. Tûsî şerhleri) arasında hakemlik/muhakeme yapmak olduğunu belirterek ona, adeta yeni bir projeye başlamasını teklif eder. Kutbüddîn er-Râzî hocasının bu teklifini ise fikrin ortaya çıktığı ilk yıllardan yaklaşık 50 yıl sonra gerçekleştirebilmiş ve hicrî 755 (1354) yılında eserini tamamlamıştır.

el-Muhâkemât Kutbüddîn er-Râzî'nin, Metâli'ü'l-envâr ve er-Risâletü'ş-Şemsiyye adlı mantık metinlerine yazdığı şerhlerinden sonra en çok tutulan eseridir. Eser üzerine farklı dönemlerde haşiye kaleme alan müellifler arasında Seyyid Şerif el-Cürcânî (ö. 816/1414), Celâleddîn ed-Devvânî (ö. 908/1502), Kemâlpaşazâde (ö. 940/1533), Mîrzâcân Habîbullâh eş-Şîrâzî (ö. 994/1586), Ahmed b. Haydar el-Kürdî el-Hüseynâbâdî (ö. 1129/1717) yer almaktadır.

İbrahim Halil Ayten

İsim Kutbüddîn Râzî, Kitâbü'l-Muhâkemât beyne Şürrâh/Şerheyi'l-İşârât
Müellif Kutbüddîn Râzî
Kısa Tanıtım İbn Sînâ’nın (ö. 429/1037) kendine özgü felsefî tutumunu yansıtmak üzerek özlü bir şekilde telif ettiği el-İşârât ve't-Tenbîhât adlı felsefi eseri üzerine kaleme alınan Fahreddîn er-Râzî ve Nasîrüddîn et-Tûsî şerhlerin
Tarih M. 1354
Yayın Yeri Herat
Kategori Felsefe
Üst Kitaplar İbn Sînâ, Kitâbü'l-işârât ve't-tenbîhât
Şerhleri Devvânî (907/1501) Kemâlpaşazâde (940/1533) Mîrzâcân Habîbullâh eş-Şîrâzî (994/1586) Seyyid Şerif el-Cürcânî (ö. 816/1414), Haşiye ale'l-Muhâkemât Celâleddîn ed-Devvânî (908/1502), Haşiye ale'l-Muhâkemât Kemâlpaşazâde (940/1533), Hâşiye ale'l- Muhâkemât Ahmed b. Haydar el-Kürdî, (1129/1717) Mîrzâcân Habîbullâh eş-Şîrâzî (994/1586), Hâşiye ale'l-Muhâkemât

Atıf Bilgisi

Kutbüddîn Râzî, Kitâbü'l-Muhâkemât beyne Şürrâh/Şerheyi'l-İşârât. İslam Düşünce Atlası, https://islamdusunceatlasi.org/booksmap/kitabul-muhakemat-beyne-surrahserheyil-isarat/688

İbrahim Halil Ayten

Baskı ve Çevileri:

Baskılar:

İstanbul: Matbaa-i Amire, 1290; Âsitane, 1290; İran, 1305; Tahran, 1301; Kum, 1375.


Yazma Nüshaları:

Ali Emiri Arabî nr. 1454; Atıf Efendi nr. 1600; Ayasofya nr. 2462; Burdur İl Halk Ktp., nr. 1027; Carullah nr. 1343, nr. 1340, nr. 1281; Çorlulu Ali Paşa nr. 314; Damad İbrahim nr. 810; Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi nr. 1647; Edirne Selimiye YEK., nr. 1238; Fatih nr. 3219, nr. 3221, nr. 3220, nr. 5384; Fazıl Ahmed Pş. nr. 899; Feyzullah Efend  nr. 1214; H. Hüsnü Paşa nr. 1240; Hacı Selim Ağa  nr. 679; Hamidiye nr. 801; Laleli nr. 2491; Mahmud Paşa nr. 308 Manisa İl Halk Kütüphanesi nr. 1685-2; Ragıp Paşa nr. 874, nr. 873; Raşid Efendi nr. 858, nr. 863; Reisülküttab nr. 568; Şehid Ali Paşa nr. 1750, Turhan Valide Sultan nr. 209.

el-Muhâkemât - K. Râzî - Ayasofya nr. 2462