İbn Cebirol

Hayatı

Yahudi edebiyat ve felsefe tarihinde geniş bir yere sahip olan İbn Cebirol, genç yaşından itibaren şiir ve felsefe ile uğraşmıştır. Fiziksel olarak çirkinliği sebebiyle sosyal hayatta fazla rol almaktan çekindiği bilinmektedir. Bu tavrı misantropi olarak algılanmış ve etrafında çokça efsane üretilmiştir. Genç yaşında İspanya’nın entelektüel çevreleri ile beraber olmasına rağmen buradan ayrılmış ve kendini himaye edecek kişiler bulmakta zorlanmıştır. Yahudi cemaati içerisinde de yazdığı hicivler nedeniyle dışlanmış ve nihayet doğduğu şehirden kovulmuştur.

Öğretisi

İbn Cebirol’un düşüncesi, İslam felsefesinde Yahudi, İslami, Yeni Eflâtuncu, Pitagorasçı, mistik, felsefi ve semitik ögelerin özgün bir karışımından oluşmaktadır. Eserlerinde diyalektik bir üslubu kullanarak Aristocu kavramsal çerçeveyi esas almış, ancak kendine özgü sübjektif bir dil kullanımını tercih etmiştir. Örneğin madde-sûret anlayışı Aristoculuktan soyutlanmış tamamen Yeni Eflâtuncu imalara sahiptir. Bu karakteristik özelliği sonraki düşünürler tarafından Aristo’yu yanlış anladığı şeklinde yorumlanmıştır. Zat, hikmet ve iradeden oluşan Tanrının mahiyeti gibi konularda Plotinus gibi sudur ile iradeyi uzlaştıran bir düşünceyi benimsemiştir. Ortaya koyduğu temel kavramlardan biri, Philo’nun logosuna benzer bu Tanrısal irade anlayışıdır. İnsanın Tanrısal irade sonucu yaratıldığı ve gayesinin hikmete ulaşmak ve ahlaklı yaşamak olduğunu ifade etmektedir. İbn Cebirol’un eserlerindeki temel amacı da bu olmalıdır. İnsanın ne için yaratıldığı sorusuna cevap arayan şiirlerinde insan ruhunun madde dünyasından kurtulmak için ruhunu temizlemesi gerektiği, ruhun ancak böyle yüksek bir âleme yükselebileceğini belirtir. Yeni Eflâtunculuğun temel temalarından biri olan bu manevi arınma, ancak teorik ve pratik yetkinlik ile mümkündür. Bunun sonucunda insanın elde edeceği nihai anlam ise mutluluktur.

Öne Çıkan Eserleri

• Yenbûu’l-Hayât: Fountain of Life, çev. A. B. Jacob, Philadelphia 1954.
• Islâhu’l-Ahlâk: The Improvement of the Moral Qualities, çev. Stephen S. Wise, AMS Press, New York 1966.
• Muhtâru’l-Cevâhir: çev. A. Cohen, Bloch Publishing Co. Inc., New York 1925.