Kudâme b. Cafer

Hayatı

Tam adı Ebü’l-Ferec Kudâme b. Ca‘fer b. Kudâme b. Ziyâd el-Kâtib el-Bağdâdî’dir.  Kudâme b. Ca’fer adıyla anılır. 260/874 yılında Bağdat’ta doğdu. Mantık ilminde belli bir birikime sahip olmakla birlikte bu bilgisinin zayıf olduğu rivayet edilir. Hıristiyan asıllı olup, 902-908 yılları arasında İslâm ile şereflendi. Evvela Bağdat’taki ed-Dîvânü’l-kebîr’de vazifeli olarak çalıştı, sonrasında ise Dîvânü’l-meşrık’a bağlı olan Meclisü’z-zimâm’da kâtiplik vazifesine getirildi. Meşhur eseri Kitâbü’l-Harâc’daki oldukça teknik detaya sahip bilgiler, devletin çeşitli kademelerinde icra ettiği vazifeler sırasında edindiği tecrübenin bir hasılasıdır. Şiir eleştirisi ve kamu maliyesi alanlarındaki eserleriyle meşhur olan ve Abbâsî divan kâtibi olan Kudâme b. Ca‘fer,  337/948 yılında vefat etti.

Öğretisi

Edebiyat, fıkıh, matematik, tarih, coğrafya, mantık ve felsefe alanlarında belli düzeyde bilgi sahibi bir zât olan Kudâme b. Ca’fer aynı zamanda Fars, Hint ve Grek kültürlerini iyi bilmesiyle meşhurdur. Ayrıca, Arap şiiri tenkidinde şiir temalarını müstakil başlık altında ele alan ilk kişi Kudâme b. Ca’fer’dir. Şiir temalarını da mersiye, hiciv, medîh, nesîb, teşbîh ve tasvir olarak tespit etmiştir. Her bir tema için de şairlerin itibara alması gereken ilkeler belirlemiştir. Telif ettiği Nakdü’ş-şi’r adlı eser, şiir tenkidi alanındaki ilk ve en önemli eserlerden biri kabul edilir. O, bu eserde şiirin aslî ögeleri olarak lafız, anlam, vezin ve kafiye olmak üzere dört kavramı tespit etmiş ve şiiri bir mantıkçı gibi ele almıştır. Bununla birlikte Kudâme b. Ca’fer, kamu yönetimi alanındaki uzmanlığıyla da dikkat çeker. Ayrıca Mutarrizî, Kudâme b. Ca’fer’i belâgatta örnek kişi olarak zikreder. Bunun dışında Kudâme b. Ca’fer,  bedî‘ ilminin ilkelerini vaz' eden ilk edebiyatçı olarak kabul edilir.

Öne Çıkan Eserleri

• Nakdü’ş-Şi’r: Muhammed Îsâ Mennûn, Kahire 1352/1934.
• Nakdü’n-Nesr: Tâhâ Hüseyin ve Abdülhamîd el-Abbâdî, Kahire 1933, 1938, 1939.
• Cevâhirü’l-Elfâz: Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Kahire 1350/1932.
• er-Red ‘alâ İbni’l-Mu’tez fîmâ ‘âbe bih Ebâ Temmâm.
• Kitâbü’l-Harâc ve Sınâ’ati’l-Kitâbe: Muhammed Hüseyin ez-Zebîdî, Bağdat 1981.