Hasan Çelebi

Hayatı

Hasan Çelebi, Osmanlı medreselerinin kurucusu Molla Fenârî’nin torunu olup, Muhammedşah Fenari’nin de oğludur. Babasının vefat ettiği 840/1436 yılında Bursa’da doğmuştur. Eğitimini, Bursa Sultaniye Medresesi’nde (ö. 865/1460-61 [?]) Alâeddîn Ali et-Tûsî (ö. 887/1482), Molla Hüsrev (ö. 885/1480) gibi Osmanlı’nın önemli âlimlerinin yanında tamamlamıştır.

Naklî ve aklî ilimlerde genç yaşta kendini ispatlayınca Edirne Halebiye Medresesi’ne müderris olarak atanmıştır. 870/1465 yılında Şam’a, ardından da hacca gitmiştir. Arapçaya olan aşırı ilgisinden dolayı, İbn-i Hişâm’ın nahiv ilmine dair Muğnillebîb adlı ünlü eserini, Fas’lı bir âlimden okumak amacıyla padişahtan izin alarak müderrisliği bırakmış, Mısır’a giderek bu eseri Şemseddin et-Tilimsânî’den okuyup icazet almıştır. Bu eseri kendi el yazısıyla istinsah ederek Fâtih’e takdim etmiş ve böylece Fâtih onu, 875’te (1470) İznik Orhan Gazi Medresesi müderrisliğine atamıştır. Bir süre Semâniye medreselerinde de müderrislik yapmış, II. Bayezid zamanında müderrislikten ayrılarak Bursa’ya yerleşip münzevi bir hayat sürmüştür. Fenari 891 (1486) yılında burada vefat etmiştir. Mezarı Zeyniyye Zâviyesi’ndedir.

Hasan Çelebi edebiyat, naklî ve aklî ilimlerde öne çıkmış bir âlimdir. Hasan Çelebi döneminde yaygın olarak tedris edilen eserlere haşiye yazmakla temayüz etmiştir. Bu nedenle Hasan Çelebi muhaşşi olarak da anılmıştır.  Ayrıca ilim öğrenmeyi makam ve mevkie tercih etmiş ve Fenârî ailesine ait olmak itibariyle çeşitli ilmi ve bürokratik ayrıcalıklara sahip olmasına rağmen zahidane bir hayat sürmüştür.

Öne Çıkan Eserleri

• Hâşiye ‘ale’l-Mutavvel: İstanbul 1270, 1276, 1309.
• Hâşiye ‘ale’l-Muhtasar fi’l-Me‘ânî: Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 2757; Süleymaniye Ktp., Râgıb Paşa, nr. 1253.
• Risâle fî Beyâni’l-Hâsıl bi’l-Masdar: Elmalı İlçe Halk Ktp., nr. 2548/6, vr. 49a-50b.
• Hâşiye ‘alâ Dîbâceti’ş-Şerhi’l-Cedîd li’t-Tecrîd: Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 1626, vr. 18b-29a; Konya Yûsuf Ağa Ktp., nr. 4729.
• Risâle fî Âdâbi’l-Münâzara: Süleymaniye Ktp., Servili, nr. 281, vr. 83a-b.
• er-Red bi-‘Ademi’l-‘İlleti’t-Tâmme: Amasya’da Beyazıt İl Halk Ktp., nr. 1849/10, vr. 73b-78a.
• Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-Mevâķıf: İstanbul 1292, 1311, 1321; Kahire, 1322, 1325.
• Hâşiye ‘alâ Hâşiyeti’l-Hayâlî ‘alâ Şerhi’l-‘Aķâ‘id: Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî Efendi, nr. 879/4, vr. 162-170.
• Hâşiye ‘ale’l-Keşşâf: Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 606.
• Hâşiye ‘ale’t-Telvîh: İstanbul 1284, 1867; Kahire 1322/1904.