Mîrim Çelebi

Hayatı

Osmanlı Devleti'nde, Bursalı Kadızâde ve Ali Kuşçu'dan sonra yetişen en önemli astronom-matematikçi, Mîrim Çelebi olarak bilinen Mahmud b. Muhammed b. Musa Kadızâde'dir. Mîrim Çelebi'yi dedesi Ali Kuşçu yetiştirdi. Ayrıca Sinan Paşa gibi âlimlerden ders aldı. Yetiştikten sonra çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. Matematik ve astronomi sahasında döneminin en tanınmış kişisi oldu. Sultan II. Bâyezîd, Mîrim Çelebi'yi kendisine hoca edindi ve ondan matematik ve astronomi okudu. Yavuz Sultan Selim döneminde Anadolu kazaskerliğine getirildi. Kısa bir süre sonra azledilerek emekliye sevkedildi. Emekliliğinden sonra Edirne’ye yerleşen Mîrim Çelebi 931/1525 yılında orada vefat etti.

Öğretisi

Matematik ve astronomi sahasında zamanının en ünlü ismi olan Mîrim Çelebi tarih ve edebiyat sahalarında da meşhurdu. Astronomi ile ilgili zamanımıza gelen on iki eseri vardır. Bu eserlerden sekizi Farsça, altısı Arapça'dır. Mîrim Çelebi, Uluğ Bey Zîci'ni Düstûru’l-Amel fi Tashîhil-Cedvel adı ile Farsça olarak şerhetmiştir. Bu şerh Sultan II. Bâyezîd'in emri ile 904/1499'da tamamlanmıştır. Mîrim Çelebi, şerhinde Ali Kuşçu'nun şerhinden de faydalanmıştır. Bu şerh didaktik bir üslup ile kaleme alınmıştır. Mîrim Çelebi'nin önemli diğer bir eseri dedesi Ali Kuşçu'nun el-Fethiyye'si üzerine yazdığı şerhtir. Ali Kuşçu’nun bir yenilik olarak, hey’et ilminin dışında tuttuğu tabiiyyat bahislerini, Ali Kuşçu öncesinde olduğu gibi eserin şerhinde tekrardan ele almış, tabiiyyattan gelen ilkeleri de hey’et ilminin mebadisi olarak kabul ettiğini göstermiştir. Mîrim Çelebi'nin astronomi ile ilgili diğer eserleri bazı astronomi problemleri ve astronomi aletleri hakkında kaleme alınmış risaleler şeklindedir. Mîrim Çelebi, Sultan II. Bâyezîd'e ithafen Farsça olarak Risale der Rü’yet-i Eşyâ isimli bir risale kaleme almıştır.

Öne Çıkan Eserleri

• Düstûru’l-Amel fî Tashîhi’l-Cedvel: Veliyüddin, nr. 2276; Feyzullah Efendi, nr. 1343; Hasan Hüsnü, nr. 1284.
• Risâletü’l-Ceybi’l-Câmi’a: Hacı Beşir Ağa, nr. 665/2; Esad Efendi, nr. 3731/3; Nuruosmaniye, nr. 2918/1.
• el-Mühezzeb der Amel-i Rub-ı Müceyyeb: Reisülküttab, nr. 578/1; Hazine, nr. 1760/1; Nuruosmaniye, nr. 2926/3; Hüseyin Çelebi, nr. 748/4.
• Şerhu’l-Fethiyye fi’l-Hey’e: III. Ahmed, nr. 3480; Feyzullah Efendi, nr. 1347; Beyazıt Umumi, nr. 4614.