Kemâleddîn ibn Yûnus

Hayatı ve Öğretisi

551/1156 tarihinde Musul’da doğan Kemâleddin b. Yûnus, XIII. yüzyıl İslâm dünyasının özellikle aklî ilimlerdeki en etkili şahsiyetleri arasında yer alır. Kendisinden sonra gelen birçok mantık, felsefe ve kelâm âliminin hocalığını yapmıştır. Ünü, Kutsal Roma Kralı II. Friedrich’in bir kısmı matematikle ilgili olan bazı meseleleri elçiler aracılığıyla sorduğu soruları cevaplayacak kadar, İslâm dünyasının sınırlarını aşmıştır. İbn Sînâcı felsefenin etkili isimlerinden Esîrüddîn el-Ebherî ve Nasîrüdîn et-Tûsî’nin, İbn Haldûn’un mantık ilminin yaygınlaşmasını sağlayan en önemli isim olarak gördüğü Efdaluddîn el-Hunecî ve Sirâceddîn el-Urmevî’nin hocalığını yapan İbn Yûnus’tan gayrı müslimlerin de Tevrat ve İncil dersleri aldığı söylenir.

İlk tahsilini çağının önemli fıkıh âlimlerinden olan babasından gören İbn Yûnus, Musul’da dinî ilimler eğitimi aldıktan sonra 571/1175’te Bağdat’a gitmiş; burada, Sedîduddîn es-Silmâsî, Radiyyuddîn el-Kazvînî, Kemâleddîn el-Enbârî ve Şerefeddîn et-Tûsî gibi âlimlerden dinî ve aklî ilimler tahsil etmiştir. Onun matematik, astronomi, coğrafya, simya ve tıp gibi felsefî ilimleri de burada tahsil ettiği söylenebilir. 575/1179 senesinde Musul’a dönen İbn Yûnus, Musul’da bulunan bir medresede dersler vermiş ve daha sonra bu medrese onun adıyla anılmaya başlamıştır. Musul’daki çeşitli medreselerde dersler vererek, hayatını tedris ve telif faaliyetiyle geçiren İbn Yûnus 639/1242’de Musul’da vefat etmiştir.

Öne Çıkan Eserleri

• Şerhu Risâle fîmâ Yehtâcü İleyhi’s-Sâni min Amâl el-Hendese: Meşhed Âsitâne-i Kuds-i Rezevî Ktp., nr. 5357/130.
• Risâle fi’l-Burhân ale’l-Mukaddimeti’l-letî Ehmelehâ Erşimîdis fî Kitâbihî fî Tesbîi’d-Dâire ve Keyfiyeti İttihâzi Zâlike: Manisa İl Halk Ktp., nr. 1706; TSMK, III. Ahmed, nr. 3342; Oxford Bodleian Library, Thurst, nr. 3970.
• Mesele ilâ Kemâliddîn Mûsâ b. Yûnus ilâ Mevsıl min Endelüs sene 584 ve Cevâbuhû Aleyhâ: Manisa İl Halk Ktp., nr. 1706.
• Mesâil Süilet ani’l-Allâme Kemâlüddîn mea Cevâbâtihâ: Manisa İl Halk Ktp., nr. 1706.
• Risâle fi’stihrâci Dekâikı Hısası İhtilâfi Manzari’l-Kameri’l-Müstamele fi’l-Mecistî: Manisa İl Halk Ktp., nr. 1706.
• Risâle fî Beyâni Mukaddimeteyn Mühmeleteyn İstamelehümâ Ebüllûniyûs fî Evâhiri’l-Makâleti’l-ûlâ min Kitâbi’l-Mahrûtât: Manisa İl Halk Ktp., nr. 1706; Oxford Bodleian Library, Thurst, nr. 713, 3973.