Eşrefoğlu Rûmî

Hayatı

Eşrefoğlu Rûmî, 779/1377’de İznik’te doğdu. Çocukluk ve gençlik yılları İznik’te geçti. Bursa’da Çelebi Sultan Mehmed Medresesi’nde eğitimine başladı. Ancak gördüğü bir rüya üzerine medreseyi terk etti, Emîr Sultan’ın delâleti ile Ankara’ya Hacı Bayrâm-ı Velî’nin yanına gitti. On bir yıl kadar Hacı Bayrâm-ı Velî Dergâhı’nda bulundu, Hacı Bayrâm-ı Velî seyrü sülûkte belirli bir merhale kat ettiğini düşünerek onu dergâha imam yaptı ve kızı Hayrünnisâ ile evlendirdi. Bilahare kendisine icâzet verdi ve onu İznik’e halife tayin etti. İçine düştüğü manevî sıkıntılar dolayısıyla bu kez Hacı Bayrâm’ın delâleti ile Hama’ya Abdülkâdir-i Geylânî’nin soyundan Şeyh Hüseyin el-Hamevî’nin yanına gitti ve ona intisap etti. Şeyhinin nezaretinde çile çıkardı ve Kâdirî icazeti alarak tekrar İznik’e döndü. Burada kendisinin tesis ettiği dergâhında irşada başladı ve kısa sürede geniş bir mürit topluluğu oluştu. 874/1469-70 tarihinde 100 yaşlarında iken İznik’te vefat etti ve dergâhının haziresine defnedildi. 

Öğretisi

Eşrefoğlu Rûmî, klasik tasavvufî muhtevayı gerek nesir gerekse nazım türünde sade bir üslup ile Türkçe’ye aktaran bir müelliftir. Üslup ve ifade tarzındaki başarısı tasavvufun Osmanlı coğrafyasında popülerlik kazanmasında büyük katkılar sunmuştur. Müzekki’n-nüfûs’ta pratik ahlak çerçevesinde nefis ve mertebelerini ele almış, nefsin kemal vasıflarını kazanmasının imkânı üzerinde durmuştur. Yunus Emre tarzı bir söyleyişin hâkim olduğu Dîvân’ında ise vahdet-i vücud neşvesi ile ilâhî aşkı terennüm etmiştir. Eşrefoğlu tasavvuf edebiyatında Yunus Dîvânı’ndan sonra Anadolu topraklarında en çok okunan ve bestelenen divanın sahibidir.

Ayrıca tarikatlar tarihi açısından bakıldığında Eşrefoğlu Rûmî Kâdirîliği Osmanlı topraklarına taşıyan en önemli isimdir ve Kâdirîler tarafından Eşrefoğlu Rûmî tarikatın ikinci piri olarak kabul edilmiştir.

Öne Çıkan Eserleri

• Dîvân: haz. Mustafa Tatçı, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2014.
• Müzekki’n-Nüfûs: haz. Abdullah Uçman, İnsan Yayınları, İstanbul 1996.
• Tarîkatnâme: haz. Esra Keskinkılıç, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2002