Muzaffer Ali

(X./XVI. yüzyıl)
XVI. yüzyıl Safevî nakkaşı, hattat, müzehhib ve şair
- A +

Hayatı

Türbetli olan nakkaş Muzaffer Ali, Behzâd’ın yeğeni (kızkardeşinin oğlu) Haydar Ali’nin oğludur. Nakkaşlık eğitimini üstat Behzâd’tan almıştır. İskender Bey Türkman’ın Târîh-i Âlemârâ-yı Abbâsî’sinde Muzaffer Ali’nin Behzâd’ın öğrencisi olduğu özellikle vurgulanmakta, eşsiz bir sanatkâr olarak yetişmiş olması buna dayandırılmaktadır. Yine Mâlik Deylemî de, onun Behzâd’tan ders aldığını aktarmaktadır. Ancak Kadı Ahmed Kummî Gülistan-i Hüner adlı eserinde Muzaffer Ali’nin babasının Behzâd’ın değil hattat Rüstem Ali’nin yeğeni olduğunu belirtir. Aynı şekilde, Behzad’ın öğrencisi olarak Muzaffer Ali’nin kendisine değil, babasına işaret eder.

Nakkaş I. Tahmasb’ın ve Sâdıkî Bey Efşâr’ın sanat hocalığını yapmıştır. Sâdıkî, yazdığı Mecmaü’l-Havâs adlı eserinde (1590-1602) en büyük kusuru talihsizlik olan hocasının hattatlığından da bahseder. Onun Mîr Ali ve Sultan Ali kıt‘alarını aslından ayrıştırılamayacak şekilde taklit edebildiğini belirtir. Nakkaşın 1564-65 yıllarına tarihlenen Emir Gayb Beg albümündeki (TSMK, nr. 2161) imzalı iki yazısının da günümüze ulaştığı malumdur. Bu eserlerden bazılarının hattı, bazılarının ise sadece tahrirleri sanatkâra nispet edilmektedir.

Kendi kıt‘alarında genellikle “Nakkâş-ı Şâhî” imzası kullanan Muzaffer Ali’nin, küçük ve büyük satrancı iyi oynamakta, sık sık olmasa dahi şiirle ilgilenmektedir. Muzaffer Ali Kazvin’de vefat etmiş ve Şehzâde Hüseyin mezarlığına defnedilmiştir.

Nakkaş’ın fırçasından çıktığı bilinen eserler 1539-1543 tarihli Hamse (British Library, Or. MS. 2265) ve 1573-1574 tarihli Gerşespnâme (British Library, Or. MS.12985) nüshalarına yaptığı birer minyatürdür. Yine Houghton Şehnâmesi olarak bilinen Şehnâme nüshasındaki dokuz minyatür ile, 1556-1565 tarihli Heft Evreng nüshasındaki (Freer Gallery, 46.12) dört minyatür de ona nispet edilmektedir. Minyatür sanatının XVI. yüzyıl Safevî coğrafyasındaki gelişimine ışık tutan bu eserler dışında, Muzaffer Ali’nin İsfahan’daki Çihil Sütun Sarayı’nın duvar tezyinatında da yer aldığı kaydedilir. Ayrıca akranı ve arkadaşı sayılan Mâlik Deylemî’nin Emir Hüseyin Beg albümüne yazdığı, girişteki bilgilerden hareketle kendisinin tezhip yaptığını söylemek de mümkündür.

İsim Muzaffer Ali
Tam İsim Muzaffer Ali b. Haydar Ali
Kısa Tanıtım XVI. yüzyıl Safevî nakkaşı, hattat, müzehhib ve şair
Yaşadığı Tarih Miladi: XVI. yüzyıl
Hicri: X. yüzyıl
Doğum Yeri Kazvin
Ölüm Yeri Kazvin
Hocaları Kemâleddin Behzâd
Öğrencileri I. Şah Tahmasb Siyâvuş Bey Sâdıkî Bey Efşâr
İletişimde Bulunduğu İsimler Kemâleddin Behzâd, Sâdıkî Bey Efşâr, I. Şah Tahmasb, Mâlik Deylemî, Siyâvuş Bey
Ekolleri Resim Şiir
  • “Muzaffar ‘Ali”, The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Arc­hitecture, Oxford University Press, Oxford 2009, c. 3, s. 39-40.
  • Qâdî Ahmad [Qummî], Calligraphers and Painters, çev. V. Minorsky, Freer Gallery of Art, Washington 1959.
  • Sâdıkî Kitabdâr, Mecmaü’l-Havâs, nşr. Abdürrasul Hayyampur, Çaphâne-yi Ahter, Tebriz 1327.
  • İskender Bek Türkman, Târîh-i Âlemârâ-yı Abbâsî, Müessese-yi İntişârât-i Emir Kebir, Tahran 1314.
  • Malik Daylami, Preface to the Amir Husayn Beg Album, çev. W. M. Tha­ckston, A Century of Princes: Sources on Timurid History and Art içinde, Aga Khan Program for Islamic Architecture, Massac­husetts 1989.
  • A. Welch, Artists for the Shah: Late Sixteenth-Century Painting at the Impe­rial Court of Iran, Yale University Press, New Haven-London 1976.
  • Zeren Tanındı, “Siyâvuş Bey”, DİA, c. 37 (2009), s. 309-310.
  • M. S. Simpson, “Who’s Hiding Here? Artists and Their Signatures in Timurid and Safavid Manuscripts”, ed. Kishwar Rizvi, Affect, Emoton and Subjectivity in Early Modern Muslim Empires: New Studies in Ottoman, Safawid and Mughal Art and Culture içinde, Brill, Leiden 2017, s. 45-65.
  • S. C. Welch, A King’s Book of Kings: The Shah-Nameh of Shah Tahmasp, The Metropolitan Museum of Art, New York 1972.
  • M. B. Dickson ve S.C. Welch, The Houghton Shahnameh, Harvard University Press, Cambridge MA 1981.
  • E. Kühnel, “History of Miniature Painting and Drawing”, ed. Arthur Up­ham Pope, Phyllis Ackerman, A Survey of Persian Art from Prehistoric Times to the Present içinde. Oxford University Press, London 1939, s. 1878-1879.
  • Gülnihal Küpeli, “Savasçı Bir Sanatkârın Kaleminden Safevi Sarayındaki Müzehhib ve Nakkaşlara Dair Notlar”, Akdeniz Sanat Dergisi, sy. 24/13 (2019), s. 63-81.

Atıf Bilgisi

Muzaffer Ali . İslam Düşünce Atlası, https://islamdusunceatlasi.org/muzaffer-ali-/5046

Gülnihal Küpeli