Muhyiddîn el-Mağribî

Hayatı

XIII. yüzyılın önemli astronom, matematikçi ve astrologlarından olan Muhyi’l-Mille ve’l‐Dîn Yahyâ Ebû ʿAbdullâh b. Muhammed b. Ebî’ş-Şükr el‐Mağribî el‐Endelüsî el‐Kurtubî’nin hayatı hakkında detaylı bilgi elimizde bulunmamaktadır, fakat Endülüslü olduğu ve Mâlikî fıkhı eğitimi de gördüğü bilinmektedir. 1258 yılına kadar Dımaşk’ta yaşadı ve orada astronomik gözlemlerde bulundu. Muhtemelen 1260 öncesi bir vakitte Nasîrüddîn et-Tûsî’nin kurduğu Merağa Rasathânesi’nde çalışan ekibe dâhil oldu ve orada gözlemler yaptı. Edvârü’l-envâr mazâ ez‐zuhûr ve’l‐ekvâr başlıklı zic türündeki eserinde yaklaşık 20 yıl süreyle sürdürdüğü Merağa gözlemlerinin sonuçlarını verdi. 681/1283 yılında Merağa’da öldü.

Öğretisi

Muhyiddîn el-Mağribî, matematik, astronomi, astronomi aletleri ve astroloji alanlarında çalışmalar yaptı. Eserlerinden bazıları şunlardır: Zic türünde 1258 yılında Dımeşk’te telif edilen Tâcü’l-ezyâc ve gunyetu’l-muhtâc, Edvârü’l-envâr mazâ ez‐zuhûr ve’l‐ekvâr; geometri türünde Tahriru Öklîdis fî eşkâli’l-hendese, Islâhu kitâbi Mânâlâus fi’l-eşkâli’l-küriyye; Astronomi türünde Telhîṣü’l-Mecistî, Hulâsâtu’l-Mecistî ve Mukaddime teta’allaku bi harekâti’l-kevâkib. Zic türündeki eserleri bilhassa Mağrip, Latin Avrupa ve İbrani astronomilerinde etkili olmuştur. Trigonometri alanındaki çalışmaları da incelenmeyi bekleyen kıymettedir. Muhyiddîn el-Mağribî’nin çoğu henüz çalışılmamış eserleri, İslâm astronomi tarihinin en önemli kurumlarından olan Merağa Rasathânesi’nde gerçekleştirilen rasat faaliyetlerinin sonuçlarının muhtelif eserler yoluyla nasıl üretildiğini anlamak açısından önemlidir. Aynı şekilde, Merağa’daki diğer astronomların eserleri ile el-Mağribî’nin çalışmaları arasındaki etkileşimi, Endülüs bilim çevresinden gelen bu âlimin Doğu İslâm astronomi tecrübesi ile karşılaşması sonucunda sentezci bir tutumu benimseyip benimsemediğini anlamak açısından da el-Mağribî’nin çalışmaları detaylı bir biçimde incelenmeyi hak etmektedir.   

Öne Çıkan Eserleri

• Tâcü’l-Ezyâc ve Gunyetu’l-Muhtâc.

• Tahriri Öklîdis fî Eşkâli’l-Hendese.

• Edvârü’l-Envâr Mazâ ez‐Zuhûr ve’l‐Ekvâr.

• Telhîṣü’l-Mecistî.

• Hulâsâtu’l-Mecistî.

• Mukaddime Teta’allaku bi Harekâti’l-Kevâkib.

• Islâhi Kitâbi Mânâlâus fi’l-Eşkâli’l-Küriyye.