Mürsiye (Murcia)

Endülüs’ün güneydoğusunda yer alan bir liman şehridir. Mürsiye’nin Endülüs’te Müslümanlar tarafından kurulan şehirlerden biri, bânîsinin de Endülüs Emevî Devleti’nin dördüncü hükümdarı II. Abdurrahman olduğu belirtilmektedir. Mürsiye’nin, Suriye bölgesindeki Tedmür şehrine nisbetle Tüdmîr olarak anıldığı da görülür. Bununla birlikte, bölgenin Roma hakimiyeti döneminde Villa Murtea ismiyle bilinen bir yerleşim birimi olduğu bilinmektedir. Bu durumda şehrin, III/IX. yüzyıl başlarında bölgede yerleşik  bulunan Kayslı ve Yemenli kabileler arasındaki savaşlar sebebiyle Vali Câbir b. Mâlik tarafından  210/825 veya 216/831 yılında şehrin taşınıp bir idarî merkez olarak yeniden inşa edildiği şekliyle Endülüs’te Müslümanlar tarafından kurulduğu kabul edilebilir. Söz konusu asrın sonlarına doğru bir süre Kurtuba idaresinin kontrolünden çıkan Mürsiye, III. Abdurrahman’ın ilk hükümdarlık yıllarında, 312/925’te yeniden Endülüs Emevî Devleti’nin hakimiyeti altına alındı. Mülûkü’t-tavâif döneminde (1031-1090) önce Âmirîlerin hizmetindeki saklebî asıllı kumandanlardan Hayrân el-Âmirî ve onun ölümünden sonra yerine geçen Züheyr’in elinde bulunmuş, Züheyr’in de ölümünden sonra şehir Belensiye’deki Âmirîler’e bağlanmış, daha sonra şehrin önde gelen ailelerinden Benî Tâhir’in idareyi ele geçirmesiyle şehirde Tâhirîler dönemi başlamıştır. Murâbıtların Endülüs’ü hakimiyetleri altına aldıkları V/XI. yüzyılın sonlarında Endülüs’teki önemli askerî üslerinden biri olan Mürsiye, Murâbıt hakimiyetinin 542/1147’de sona ermesinden sonra yaklaşık yirmi beş yıl boyunca Doğu Endülüs’e hakim olan İbn Merdenîş’in idaresi altında kaldı. Bundan sonra şehir, 567/1172’den 620/1223’e kadar Muvahhidlerin hakimiyeti altında kaldı. Muvahhidlerin yıkılış sürecinden sonra kısa bir süre sırasıyla Hûdî, Hafsî ve Nasrî idarelerinde kalmış, 641/1244’te Kastilya Krallığı’nın eline geçmiştir. Mürsiye’nin Kastilya Krallığı tarafından ele geçirilmesinin ardından şehirde yaşayan Müslüman halkın büyük bir kısmı Gırnâta başta olmak üzere Nasrîlerin hakimiyeti altındaki topraklara göç etmiştir. Şehrin Kastilya’ya teslim edildiği yıl şehirde yaşayan Müslümanlar tarafından bir ayaklanma çıkarılmışsa da Kastilya kralı X. Alfonso bu isyanı bastırmış ve Müslümanları sürgüne göndererek yerlerine Hıristiyan halk iskan edilmiştir. İspanya tarihinde “Alfonso el sabio” (Bilge Alfonso) olarak tanınan kralın, şehirde yaşayan Müslüman âlimlerin kendi yanında kalması için gayret gösterdiği bilinmektedir. Dönemin meşhur âlimlerinden Muhammed b. Ahmed el-Mürsî şehirde kurulan yeni bir medresede Müslüman, Hıristiyan ve Yahudi öğrencilere bir süre hendese, tıp, felsefe, mantık ve mûsıkî okutmuştu. Aynı kral tarafından, şehirde yaşamaya devam eden Müslümanların ikna ve telkin yoluyla Hıristiyanlığı kabul etmelerini sağlamak üzere Dominiken rahiplerin misyonerlik faaliyetleri desteklenmiş, Müslüman halkla daha rahat iletişim kurabilmeleri için rahiplere Arapça da öğretilmişti.

Endülüs ilim hayatında Mürsiye’ye önemli mevki kazandıran şahsiyetler arasında hiç şüphesiz meşhur hadis âlimi Ebû Ali es-Sadefî’nin (ö. 514/1120) mühim bir yeri vardır. Kayrevan, Mehdiye, Bağdat ve Mekke’de toplam dokuz yıl süren tahsilin ardından 490/1097 yılında Endülüs’e döndüğünde Mürsiye şehrine yerleşmiş ve yaşadığı dönemde şehrin önemli bir ilim merkezi haline gelmesinde büyük pay sahibi olmuştu. Endülüs’ün önemli dil bilginlerinden Ebû Gâlib Temmâm b. Gâlib (ö. 436/1044), şehirde kadılık ve hatiplik de yapan İbn Hubeyş (ö. 584/1199), şehre yakın bir yerleşim yeri olan Rakûta’da (Ricote) doğan mutasavvıf ve filozof İbn Seb‘în (ö. 669/1270) Mürsiye’nin yetiştirdiği önemli kişiler arasındadır. Aslen Mürsiyeli olup başka bölgelere yerleşen meşhur kişiler arasında, meşhur dil bilgini İbn Sîde (ö. 458/1066), tasavvuf tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biri olan Muhyiddîn İbnü’l-Arabî (ö. 638/1240) ile Şâzeliye’nin kurucusu Ebü’l-Hasan eş-Şâzelî’nin vefatından sonra yerine geçen ve meşhur mutasavvıf İbn Atâullah’ın da mürşidi olan Ebü’l-Abbas Ahmed el-Mürsî (ö. 685/1287) gibi kişiler zikredilebilir. Endülüslü meşhur tarihçi ve hadis âlimi Dabbî (ö. 599/1203), ilk tahsilini gördükten sonra Mürsiye’ye yerleşmiş, hayatının büyük bir kısmını bu şehirde geçirmiş ve burada vefat etmişti.

Günümüzde İspanya’nın şehirle aynı ismi taşıyan özerk bölgesinin (Región de Murcia) başkenti olup 2014 yılı verilerine göre yaklaşık nüfusu 440.000’dir. Verimli topraklara sahip olan şehir tarımın yanı sıra önemli bir ticaret, endüstri ve liman şehridir.