Manastır

Manastır’ın adı şehirde bulunan manastır kalıntılarından gelmektedir. Şehir Baba Dağı (Pelister) eteklerinde Ege ve Adriyatik denizlerini birbirine bağlayan Roma yolu üzerindedir. Şehrin bulunduğu bölgede daha önce Makedon Kralı Filip’in inşa ettiği Heraklea kasabası yer almaktaydı. Roma ve Bizans dönemlerinde Drahor çayının kenarındaki kasaba nehrin her iki yakasında gelişme gösterdi. VI. yüzyıl sonu ve VII. yüzyıl başlarında kasaba manastırları ile dini bir merkez hüviyeti kazandı. 1387’de Timurtaş Paşa tarafından fethedilen Manastır, Fatih devrinden Anadolu’dan getirilen aşiretlerce iskan edildi. Şehrin demografik yapısı da ilerleyen dönemde değişime uğradı. 19. Yüzyılda şehirde 31.347 kişi yaşamakta, 24 cami, 5 kilise, 9 Havra ve 9 Medrese’nin bulunduğu kaydedilmektedir. 1835’te Rumeli vilayet merkezi olan Manastır, daha sonra Sancak merkezi, aynı zamanda III. Ordu’nun da karargahı oldu. 19. Yüzyılda Üsküp ve Selanik’i bağlayan demiryolu Manastır’dan geçirilmiş, bu durum, sanayinin ve askeri hizmetlerin gelişmesine neden olmuştur. Manastır’da 147 vakıf eserinin olduğu bilinmektedir. Kentin en önemli ve eski İslami eseri olarak 1508’de inşa edilen İshakiye Külliyesi zikredilmektedir. 16. yüzyılda şehirde pek çok İslami Vakıf Eserinin yapıldığı görülmektedir: Müftü Camii, Hacı Bey Camii, Hoca Kadı Camii, Sungur Çavuş Camii, Yeni Cami ve Haydar Kadı Camii bu dönemin bilinen örnekleridir. Kadı Mahmud, Koca Kadı, İshak Çelebi, Haydar Kadı, Sungur Çavuş, Şerif Bey, Tevfîkiye ve Feyziye medreseleri şehrin ilim merkezleri olma hüviyetindeydiler. Tanzimat sonrası kurulan askeri okullar, özellikle Manastır Askeri İdadisi, Modern Türkiye Tarihinden büyük önem taşımaktadır. 530 yıl idare edilen Manastır, 1912 Balkan Muharebeleri sonucu Osmanlı’nın elinden çıkmıştır.

Osmanlı ilim tarihi içerisinde Manastır’ın müstesna bir yeri olduğu buradan yetişen ulema ile görülmektedir. Manastırlı Kadı Mahmud b. Ahmed (1714), Filorunalı Kadı Mantıkî Mustafa Efendi (1828),  Şair ve hattat Manastırlı Naili Salih Efendi (1876), Emirzadelerden şair Hafız Müşfik İsmail (1877), Şair ve Müderris Daniş Ahmet Efendi (1898), Şair ve Devlet Adamı Faik Salih Bey (ö.1899), Abdurrahman Fehmi Efendi (1904), Kadı Hasan b. Ali, Rifat Muhammed Bey, Osmanlı’nın son devrilerinde kürsü şeyhlerinden, usul ve tefsir müderrisliğinde bulunmuş İsmail Hakkı Efendi (ö. 1912), Manastırda yaşamış bir kısmı orada metfun bulunan önemli simalardandır. Bugün Manastır, Makedonya’nın güney batı sınırları içinde, Üsküp’ten sonra Makedonya’nın en önemli şehri olup, yüz bine yaklaşan nüfusunun yüzde on kadarını Müslümanlar teşkil etmektedir.