Divriği

Divriği, Sivas’a bağlı bir ilçedir. Divriği adı, tarihi kaynaklarda Aphrike, Tephrike (Tefrike), Abrîk/Ebrîk, Difrîgî ve Divrîk gibi çok farklı şekillerde geçmektedir. XV. yüzyıldan itibaren de bugünkü ismine yakın şekli olan Dîvrîgî olarak yazılmış ve XVII. yüzyılından itibaren de bu şekilde kullanılagelmiştir.

Doğu Anadolu bölgesinde Sivas’ın güneydoğusunda yer alan Divriği, denizden 1250 m. yükseklikte Fırat nehrinin kollarından olan Çaltı ırmağı ile birleşen derenin vadi tabanında ve yamaçlarında bulunmaktadır. Bununla birlikte şehrin ilk kurulduğu bölge, Çaltı vadisine çok dik yamaçlarla inen bir tepedeki kale civarı ve etekleridir.

Divriği’nin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Ancak eski bir Bizans şehri olan Tephrice’nin yerine inşa edilmiştir. Hitit döneminde önemli bir yerleşim yeridir. M. Ö. 550 yılında Pers hâkimiyetine giren Divriği, M. Ö. 334’te Büyük İskender tarafından işgal edildi. Ancak kısa süre sonra M. Ö. 330 yılında Kapadokya Krallığı’nın hâkimiyetine girdi. Daha sonra sırasıyla Roma, Bizans ve Sâsânî hâkimiyeti altında kaldı. Divriği, Bizans döneminde Müslüman Araplar’ın akınlarına karşı tampon bölge olarak kullanıldı.

IX. yüzyılda Doğu paganizmine dayanan Rafizi bir Hıristiyan tarikatı olarak anılan Pavlikianlar’ın idaresi altındaydı. XI. yüzyılda Anadolu’ya yapılan Türk akınları neticesinde Selçuklu emîrleri tarafından ele geçirildi. Bununla birlikte Selçuklular’ın Divriği’yi ne zaman fethettikleri bilinmemektedir. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra bölgenin idaresi Mengücük Gazi’ye verildi ve böylece Anadolu’da kurulan beyliklerden olan Mengücük Beyliği’nin temelleri atıldı. 1142 yılında Mengücükler’in ikiye ayrılması ile beyliğin Divriği kolunun başına İshak Bey’in oğlu Süleyman geçti. Mengücükler’in Divriği kolu daha uzun ömürlüdür. Mengücükler’in bu kolu, 1175 yılından sonra Türkiye Selçuklu Devleti’ni metbû olarak tanımasıyla Divriği de Selçuklu hâkimiyetine girdi.

XIII. yüzyıla kadar önemli siyasi hadiselerin görülmediği Divriği’de, İlhanlı hükümdarı Abaka Han’ın saldırısına (1276-77) ve Türkiye Selçuklu sultanı III. Alâ’u’d-dîn Keykubad’ın disiplinsiz askerlerinin yağmasına maruz kaldı (1300-1301). XIV. yüzyılda Eretna Beyliği’nin idaresi altındaydı. Eretna Beyliği ile Amasya hâkimi Hacı Şadgeldi Paşa arasında meydana gelen mücadeleden faydalanan Memlûkler 1391 yılında Divriği’yi ele geçirdiler. Yedi yıl sonra Osmanlı sultanı Yıldırım Bayezid tarafından ele geçirildi. Ancak 1401 yılında tekrar Memlûkler’e bırakıldı. XVI. yüzyılın başlarında Yavuz Sultan Selim’in Mercidâbık zaferinden (24 Ağustos 1516) sonra kesin olarak Osmanlı Devleti’nin topraklarına katıldı. Osmanlı hâkimiyetinde, iki kazalı bir sancak merkezi olan Divriği, ilk önce Vilâyet-i Arab’a, bir süre sonra da Eyâlet-i Rûm’a bağlanmıştır. XVI. yüzyılda Divriği sancağının Divriği ve Dârende adlı iki kazası, bu kazalara bağlı on iki nahiyesi bulunuyordu. Sancak XIX. yüzyılda Sivas sancağının bir kazası haline geldi. Türkiye Cumhuriyet döneminde Sivas’a bağlı bir ilçe oldu. İlçenin yüzölçümü 2782 km² olup, 1927’de nüfusu 4789 iken, 1990 nüfus sayımına göre toplam nüfusu 33.105’tir.

Divriği’de Kızıl Medrese’nin yanı sıra, Divriği Ulucamii ve Dârüşşifâsı ile Turan Melik Dârüşşifâsı bulunmaktadır. XIX. yüzyılın sonlarında Divriği’de üç medrese, bir kütüphane, bir rüşdiye mektebi, dokuz İslâm ve bir Hıristiyan sıbyan mektebi bulunuyordu. Divriğili önemli âlim ve şairler arasında Fahru’d-dîn Divriğî ve Nakşî-i Akkirmânî’yi sayabiliriz.