Bosna

Şehrin adı, Osmanlı Devleti egemenliğinden önce Vrhbosna' iken, Osmanlı topraklarına dahil olduğunda, Bosna-Saray tabirinin yanı sıra Saray Ovası olarak da adlandırılmıştır. Bu yüzden günümüzde de bu ifadenin kısa hali olarak Sarajevo adı kullanılmaktadır.

Saraybosna, Avrupa'nın güneydoğusunda bulunan Bosna-Hersek topraklarının hemen hemen merkezinde kurulmuş olup, Dinar Alplerinin ortasındaki Saraybosna Vadisi boyunca uzanır ve Miljacka Nehri’nin çevresine hakimdir. Şehir dört belediyeden oluşur ve bunlar Centar (Merkez), Novi Grad (Yeni Şehir), Novo Sarajevo (Yeni Saraybosna) ve Stari Grad (Eski Şehir) olarak bilinmektedir.

Bu bölgedeki ilk yerleşim kalıntıları tarih öncesi döneme kadar uzanmasına rağmen modern şehrin ortaya çıkışı, 15. yüzyılda Osmanlıların bu bölgedeki hakimiyetiyle birlikte başlamıştır. Osmanlılar şehri ele geçirdikten sonra şehirde büyük bayındırlık faaliyetleri başlamıştır ve Saraybosna, kısa sürede Türklerin Avrupa'da kurduğu en büyük kent olmuştur. Önemli ulaşım yolları kavşağı olması ile doğru orantılı olarak da ticari ve idari merkez olarak varlığını sürdürmüştür. Yüzyıllar boyunca Osmanlı medeniyetinin bir parçası olan kentin, doğu bölümündeki Türk mahallesinde medrese, çok sayıda cami, türbe gibi özgün tarihsel eserler vardır. Yugoslavya’daki Osmanlı mimarlığının en güzel örneklerinden biri, Gazi Hüsrev Paşa Cami ve Medresesidir.

1878 yılına kadar Osmanlılar'a bağlı kalan şehir, o yıl imzalanan Berlin Antlaşması ile Avusturya-Macaristan’a bırakılmıştır. Ancak buranın yönetimi konusunda yönetim ortakları arasında anlaşmazlık çıkınca doğrudan doğruya Viyana'dan yönetilerek Bosna-Hersek’in merkezi olmuştur. 1918'de sonradan Yugoslavya Krallığına dönüşecek olan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı'na geçerek, Sırp topraklarına bağlanmıştır. 1929 yılında ülke, idari olarak banlıklara bölündüğünde ise Drina Banlığı’nın merkezi Saraybosna olmuştur.

Saraybosna, tarihi boyunca uluslararası önemi olan birçok olay yaşamıştır: 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olarak gösterilen Arşidük Franz Ferdinand'ın Gavrilo Princip tarafından suikasti bu kentte gerçekleşmiştir ve  bundan 70 yıl sonra 1984 Kış Olimpiyat oyunları bu kentte düzenlenmiştir.

1992-1996 yılları arasında gerçekleşen Bosna Savaşı sırasındaki Yugoslav Halk Ordusu ve Sırp Cumhuriyeti’nin gerçekleştirdiği Saraybosna kuşatması, büyük ölçekli yıkım ve kaydedilir derecede nüfus değişimi ile sonuçlanmış olup, birçok Saraybosnalı çatışma ve bombardımanlar ile hayatını kaybetmiştir. Bu kuşatma aynı zamanda modern zamanın en uzun kuşatması olarak da bilinir. Bu savaş, her ne kadar acı ve dramatik kayıplar ile donatılmış olsa da bir liderin doğuşuna da kapı aralamıştır. Bilge Kral, Aliya İzzetbegoviç bu toprakların lideri, komutanı, düşünürü ve devlet adamıdır.

Günümüzde Saraybosna, bölgenin en hızlı gelişen şehirlerinden birisidir. Ayrıca, Bosna-Hersek Federasyonun ve fiili başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyetinin de hukuki başkenti, Saraybosna Kantonu’nun da merkezidir. Balkanlardaki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak görülen şehir, İslam, Hristiyan ve Musevi dinlerinin yüzyıllardır barış içinde bölgede hüküm sürmesine izin verdiği için, Avrupa’nın Kudüs’ü olarak da kabul edilir.