İbn Fellûs

Hayatı

İbn Fellûs diye bilinen Şemsüddîn Ebû’t-Tâhir İsmâîl b. İbrâhîm b. Gâzî b. Ali b. Muhammad el-Hanefî el-Mârdînî, 544/1149 tarihinde Busrâ’da doğdu. Eğitimine Dımaşk’ta başladı. Ebû Tâhîr es-Silefî’nin talebelerinden olan Yusuf b. Meâli el-Bezzâz ile Hibetullah b. Muhammed eş- Şîrâzî’den hadis dersleri aldı. Sonrasında gittiği Kahire’de dinî ilimler ile dil, matematik, mantık ve tıp okudu. Fahriyye Medresesi’nde müderris oldu. Akabinde Dımaşk’a gitti ve İzzeddin Aybeg ile Tarhan medreselerinde tedris faaliyetinde bulundu. 629/1232 tarihinde Dımaşk’ta öldü.

İbn Fellûs, dini ilimlerde büyük üne sahip olmakla birlikte matematik özellikle de muhâsebe alanında eserler kaleme almıştır. Kitâbu İ‘dâdi’l-isrâr fî esrâri’l-a‘dâd başlıklı eserini Mekke’de hac vesilesiyle bulunduğu sırada yazmıştır. Çalışma; İbn Sînâ, Bîrûnî, Ebû’l-Vefâ, Kutbuddîn Şîrâzî, el-Kâşî, Kemâleddin Fârîsî gibi isimlerin de eser kaleme aldığı elementer sayı teorisi ile ilgili olup matematiği mistik bağlamda ele almayan, amelî olarak değerlendiren çalışmalar olması bakımından önemlidir. Eserin temel kaynağı, Nicomachus’un Introductio Arithmeticae isimli kitabıdır. İbn Fellûs, bir mukaddime ve üç bölümden oluşan eserinde, sayıların tasnifi, sayıların özellikleri ve de bunların felsefi altyapıları gibi konularda Nicomachus’u takip etmekle birlikte yeni sayı sınıfları da eklemiştir. İbn Fellûs’un bir diğer çalışması olan ve bir mukaddime ile beş bölümden oluşan Nisâbu’l-habr fî hisâbi’l-cebr ise İslam matematik tarihi içerisinde cebir disiplininin fıkıhla ilişkili problemlere uygulanması noktasında özgün eserlerdendir.

Öne Çıkan Eserleri

• Kitâbu İ‘dâdi’l-İsrâr fî Esrâri’l-A‘dâd, Süleymaniye Ktp., Ayasofya, 2761/7.
• Nisâbu’l-Habr fî Hisâbi’l-Cebr, Süleymaniye Ktp., Laleli, 2750/3.
• İrşâdu’l- Hüssâb fi’l-Meftûh min ʿİlmi’l-hisâb, Süleymaniye Ktp., Giresun Yazmaları, 1292.
• et-Tuffâha fî a‘mâli’l-misâha, Süleymaniye Ktp., Hafid Efendi, 527.
• Mîzânu’l-Ulûm fî Tahkiki’l-Ma‘lûm,
• Hallu ʿAkdi’l-İşkâl fî Misâhâti’l-Eşkâl.