Hızır bin Abdullah

(ö. 875/1470)
Türk Mûsikîsi Nazariyatçısı
- A +

Hayatı

Yaşamına ait fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Bazı mûsikîşinaslara göre, Şemseddîn Nahifî ile Hızır bin Abdullah'ın aynı kişidir. Fakat bu iddia ispatlanamamıştır. 

Hızır bin Abdullah, adını 1430’lu yıllarda duyurmuştur. Bu sırada Sultan II. Murad’ın (1421-1444, 1446-1451) Edirne Sarayı’ndaki müzisyenlerinden biridir. Kapsamlı bir mûsikî nazariyatı kitabı olan Türkçe Kitabü’l-Edvâr adlı eserini bu hükümdarın teşviki ile 1441 yılında kaleme almıştır. Eserin Hızır bin Abdullah’a ait olduğunu, medhiye kısmından sonraki bölümden öğrenmekteyiz. Sultan II. Murad’ın mûsikîye karşı ilgi ve sevgisi Hızır bin Abdullah’ın mûsikî eserinin takdimine vesile olmuştur.

Hızır bin Abdullah evrendeki uyumlu düzen ile mûsikî arasında bir bağlantı kurmaktadır. Bu düşüncesini, X. yüzyılda Basra’da ortaya çıkmış olan İhvân-ı Safâ’ya kadar dayandırır. Kırk sekiz fasıldan meydana gelen Kitâbü’l-Edvâr’ın ilk yirmi yedi faslında astronomi, yıldızlar ve burçların mûsikî ve insanlar üzerindeki etkisinden bahsedilir.  Daha sonraki fasıllarda mûsikî tarifi, sazlar, ikâ ilmi, mûsikî formları, mûsikî ile tedavi konuları yer almaktadır.

Kitabü’l-Edvâr’ın Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi ve Mevlânâ Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan iki nüshası M. Sadreddin Özçimi tarafından incelenmiş ve yüksek lisans tezi olarak edisyon kritiği hazırlanmıştır. Daha sonra tespit edilen Berlin ve Paris nüshaları diğer iki nüsha ile karşılaştırılmış ve Binnaz Başar Çelik tarafından doktora tezi olarak tekrar edisyon kritiği hazırlanmıştır.

Öne Çıkan Eserleri

  • Kitâbü’l-Edvâr: M. Sadreddin Özçimi, “Hızır Bin Abdullah ve Kitâbü’l Edvâr”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 1989; Binnaz Başar Çelik, “Hızır Bin Abdullah’ın Kitâbü’l Edvâr’ı ve Makamların İncelenmesi”, Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 2001.
İsim Hızır bin Abdullah
Tam İsim Türk Mûsikîsi Nazariyatçısı, Kitâbü’l Edvâr adlı eserin müellifi
Kısa Tanıtım Türk Mûsikîsi Nazariyatçısı
Yaşadığı Tarih Miladi: ? - 1470
Hicri: ? - 875
Doğum Yeri Edirne
Ölüm Yeri -
Etkilendikleri İhvan-ı Sâfâ Abdülkâdir Merâgî Safiyyüddîn Urmevî Fârâbî İbn Sînâ
İletişimde Bulunduğu İsimler Sultan II. Murad
Ekolleri Mûsiki
  • Binnaz Çelik Başar, “Hızır Bin Abdullah’ın Kitâbü’l Edvâr’ı ve Makamların İncelenmesi”, Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 2001.
  • M. Sadreddin Özçimi, “Hızır Bin Abdullah ve Kitabü’l Edvâr”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 1989.
  • M. Sadreddin Özçimi, “Hızır Bin Abdullah ve Kitâbü’l Edvâr”, Mûsikî Mecmûası, sy. 466.
  • Nuri Uygun, “Safiyyuddîn Abdulmu’min Urmevî ve Kitâbu’l-Edvârı”, Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 1996.
  • İhvân-ı Safâ, İhvân-ı Safâ Risâleleri: Mûsikî, çev. Ahmet Hakkı Turabi, Ayrıntı Yay., İstanbul 2012.
  • Nuri Özcan, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Türk Dünyasında Musiki”, XV. ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler Milletlerarası Sempozyumu, İstanbul 1996.
  • Süreyya Agayeva, “Türk Mûsikîsinde Edvâr”, Mûsikî Mecmuası, İstanbul 1999, sy. 463.
  • Bayram Akdoğan, “XV. Yüzyıl Osmanlı Döneminde Türk Mûsikîsi”, Diyanet İlmi Dergi, c.35, sy. 1 (1999).
  • Hüseyin Sadeddin Arel, Türk Mûsikîsi Kimindir, MEB Yay., İstanbul 1969.
  • Recep Uslu, “Fatih Dönemi Mûsikîşinaslarından Şemseddin Nahîfî ve Bilinmeyen Eseri”, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Kongresi Tebliğleri, İstanbul 1999.
  • Eugenia Popescu Judetz, Türk Mûsikî Kültürünün Anlamları, Pan Yay., İstanbul 1996.
  • İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi II, Ankara 1964.

Atıf Bilgisi

Hızır bin Abdullah. İslam Düşünce Atlası, https://islamdusunceatlasi.org/hizir-bin-abdullah/395

Seda Tüfekçioğlu