Hatib Zâkirî Hasan Efendi

Hayatı

Hatiplik yapması ve dönemin ünlü zâkirleri arasında yer alması sebebiyle “Hatîb Zâkirî Hasan Efendi” diye anıldı. Hasan Efendi İzmir’in kazalarından Foça’da doğdu. Küçük yaşta İstanbul’a giden Hasan Efendi burada Halvetiyye tarîkatı şeylerinden Nûreddinzâde Mustafa Muslihiddin Efendi’ye intisap etti. Tarîkat toplantılarında güzel sesi ve zikir idare etmedeki kabiliyeti ile dikkati çekti. Zâkirbaşının bulunmadığı bir zikir meclisinde bu vazifenin, şeyh efendi tarafından Hasan Efendi’ye verilmesi ve onun da başarılı bir şekilde zikri idare etmesi üzerinde tekkedeki zâkirbaşılık görevi daha sonra Hasan Efendi’ye verilmiş ve bir süre sonra bu sahada üstad olmuştur. Sultan I. Mustafa döneminde (1617-1618, 1622-1623) Eminönü Küçükpazar’daki Hoca Hayreddin/Üç Mihraplı Camii’ne hatip olan Hasan Efendi’nin, bu görevini 60 yıldan fazla devam ettirdiği söylenir. Bu görevde iken vefat etti ve adı geçen caminin hazîresinde, Fatih Sultan Mehmed dönemi âlimlerinden Kırımlı Hoca Hayreddin Efendi’nin yanına defnedildi. Bazı kaynaklarda Hasan Efendi’nin, Sultan I. Mustafa’nın musâhiblerinden olduğu ifade edilir. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde anlatıldığına göre Hasan Efendi, bir öğle vakti minarede ezan okurken, bir çaylak sarığını başından alıp minarenin alemi üzerine bırakmış, bir hafta kadar burada duran sarık, çıkan bir fırtınada minareden düştüğü sabah Hasan Efendi vefat etmiştir.

Mûsiki ve Edebiyat Sahasındaki Özellikleri

Hasan Efendi, dinî mûsikinin bilhassa “câmi mûsikîsi” formunda bestelediği eserlerle tanınmaktadır. Zamanımıza ulaşan eserlerinin, dinî mûsikinin en eski eserleri olma gibi bir özelliği olduğu özellikle zikredilmelidir. Bunlar arasında hüseynî cenaze salâsı, bayatî cuma ve bayram salâsı, dilkeşhâveran sabah salâsı, nühüft Mersiye-i İmam Hüseyin en meşhurlarıdır. Hasan Efendi’nin, bazı güfte mecmualarında rastlanan, “Zâkirî” mahlasıyla, aruz ve hece vezniyle kaleme aldığı manzumeleri, onun düzeyli bir şair olduğunun göstergesidir.