Halîfezâde Çınarî

Hayatı

XII./XVIII. asırda İstanbul’da yetişen astronomlardan biri olan ve Kocamustafapaşa yakınlarındaki Çınar mahallesinden olduğu için Çınarî nisbesiyle anılan İsmail Efendi, Halîfezâde diye bilinmektedir. Şumnu Kışlası piyade mukabelesi kisedârı olan Mustafa Efendi’nin oğludur. Kendisi de babası gibi aynı kalemde şakird olduktan sonra serHalîfeliğe kadar yükseldi, ordu ile seferlere katıldı. Genç yaşlarında astronomide göstermiş olduğu maharetten dolayı Şehzade Sultan III. Mustafa'nın dikkatini çekti ve Laleli Camii muvakkitliğine getirildi. Uzun müddet bu vazifede kalan Halîfezâde 1203’te bu görevinden ayrıldı. 1204/1790 yılında vefat etti.

Öğretisi

Halîfezâde astronomi sahasında telif ve tercüme olmak üzere ondan fazla Türkçe eser bırakmıştır. Tercüme ettiği eserlerden ikisi Fransızca zictir. Tercüme ettiği ilk zic Fransız astronomlarından Clairaut (ö. 1765)'ya ait Theorie de la Lune'dir. İsmail Efendi bu zici 1181/1767'de Tercüme-i Zîc-i Clairaut adıyla tercüme etmiştir. İkinci zic ise yine Fransız astronomlarından J. Cassini (ö. 1756)'nin Tables astronomiques adlı eseridir. Halîfezâde bu zici de 1186/1772'de Tuhfe-i Behîc-i Rasinî Tercüme-i Zîc-i Kassini adıyla Türkçe'ye kazandırmıştır.

Halîfezâde'nin Cassini Zîci tercümesi Süleyman Makamî (ö. 1210/1795 civ.) adlı bir divan kâtibi tarafından 1204/1790 tarihinde İstanbul enlemine ve hicri senelere göre yeniden tertib edilmiş ve Zîc-i Cedîd Hulâsa-ı Garrâ adı verilmiştir.

Halîfezâde'nin önemli katkılarından biri Cassini Zîci tercümesinin başında Türkçe'ye ilk defa olarak logaritma cetvellerini çevirmesi ve kullanılış tarzını göstermiş olmasıdır.

Öne Çıkan Eserleri

• Risâle fi’l-Amel bi’r-Rub’i’l-Müceyyeb: Kandilli, nr. 45.
• Takvîm ve Ahkâm-ı Sâl-i 1175: TSMK, Hazine, nr. 515.
• Terceme-i Zîc-i Clairaut: Kandilli, nr. 244, 190.
• Tuhfe-i Behîc-i Rasînî Terceme-i Zîc-i Cassini: TSMK, Hazine, nr. 451; Kandilli, nr. 228.