Garsuddin İbn Nakîb

Hayatı

X./XVI. asırda Haleb, Dımeşk ve Kahire üçgenindeki ilim merkezlerinde kendini yetiştiren müellif Haleb’de doğması hasebiyle ilk olarak Arap dili ve Kur’an ilimlerini orada tahsil etmiştir. Ardından Dımeşk’e giderek burada İbn Mekkî’den tıp okumuş, daha sonra Kahire’de felsefe, matematik, astronomi, mûsıkî, hadis ve fıkıh ilimleri ile ilgili dersler almıştır. Tıp, astronomi, matematik ve felsefe alanlarında kendini yetiştiren İbnü’n-Nakîb el-Halebî’nin Emeviyye Camii’nde tıp dersleri verdiği bilinmektedir. Yavuz Sultan Selim’in Merc-i Dâbık zaferinden sonra İstanbul’a gelmiş ve vefat edene kadar burada tabib ve muallim olarak görev yapmıştır.

Öğretisi

İbn Nâkib’in yaşamına bakıldığında döneminin en revaçtaki ilim merkezlerini birkaç defa ziyaret ettiği ve buralarda meşhur hocalardan dersler almak suretiyle kendini mümkün olan en iyi şekilde yetiştirdiği görülmektedir. Bilhassa aklî ilimlerde hemen hemen tüm alanlarda dersler alması ve eserler telif etmesi, onun çok yönlü ve meraklı kişiliğini yansıtmaktadır.

Muhtemelen Kahire’de bulunduğu sırada etkilendiği Mısır-Mağrib matematik geleneğini İbn Hâim’in eserlerinin şerhi üzerinden İstanbul’a taşımış ve burada yaklaşık bir asır önce Merâga ve Semerkand okullarının birikimlerinin taşınmasıyla başlayan doğu ve batı İslam matematik geleneklerinin terkibine ciddi bir katkıda bulunmuştur. Hem kuramsal/teorik hem de uygulamalı astronomi sahasında da benzer bir durumun varlığından bahsetmek mümkündür. İbn-i Şâtır’ın yeni astronomisini temel alarak Ali Kuşçu, Molla Ahaveyn ve Mirim Çelebi silsilesinde devam eden astronomi araştırmalarına yeni bir soluk getirdiği söylenebilir.

Öne Çıkan Eserleri

• el-Ikdu’l-Yemânî fi Halli Zîci İlhânî: Süleymaniye Ktp., Hafid Efendi, nr. 181.
• Makâle fi’d-Darb ve’l-Kısme ve’t-Teczîr fi’l-Amel bi’l-Cedârî: Arkeoloji Müzesi, nr 896.
• Tezkiratü’l-Küttâb fi İlmi’l-Hisâb: Tavşanlı Zeytinoğlu Ktp., nr. 305/9; Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eser Ktp., Revan Köşkü, nr. 2013/10; Burdur İl Halk Ktp., nr 648/3.
• Uddetü’l-Hâsib ve Umdetü’l-Muhâsib: Dâru’l-Kutub, Riyâza nr. 557/1; Dâru’l-Kutub, Felek-Riyâza, nr. 4301/1.
• Risâle fi’l-Ameli bi’r-Rub’i’l-Müceyyeb fi İlmi’l-Mîkât: Süleymaniye Ktp., Cârullah Efendi, nr. 1470.
• Risâle fi Ma’rifeti’l-Kıble bi-Rub’i’l-Mukantarât: Murâdiye, nr. 470/4).
• Risâletü’l-Fethiyye fi’l-Ilmi’l-Ceybiyye: Kayseri Râşid Efendi Ktp., nr. 1213/4.