Ali Ufkî Bey

Hayatı

Lehistan’a akınlar yapan Kırım Tatarları tarafından esir edildikten sonra İstanbul’a getirildi. Çocukluğu hakkında kesin bilgi henüz günümüze ulaşmamıştır. İstanbul’a hangi tarihte geldiği de kesin olarak bilinmemektedir. Saraya girdikten sonra, ihtida ederek, yaklaşık on dokuz yıllık bir zaman dilimi içinde Enderun’da eğitim aldı. Santûr çalmayı öğrendi. Mûsikî hakkında çalışmalar yaptı.  Meşk Odası’nda gösterdiği başarı sonucunda Erbaşı’lığa getirildi. Enderun’dan çıkınca bir paşanın himayesinde Mısır’a gitti. Mısır dönüşünde saraya hür olarak girdi. Daha sonra  saraydaki memuriyetine başlayıp, tercüman olarak çalıştı. Besteler yaptı ve şiir denemelerinde bulundu. Ali Ufkî Bey, saraydaki yaşamını ve saray hakkındaki görüşlerini şu beyit ile anlatır:

“Gerçi nûş etdim cihânun yedi tasdan geçen zehrin

Velâkin zehr-i katilden beter gördüm saray kahrın.”

Özgürlüğe olan tutkusunu ise beyti ile ifade eder:

''Saray derdin niçün çekeriz dirlik viren Mevlâ’dır

Kafes kuşı olmakdan ise hevâ kuşı olmak evlâdır.'' 

Çeşitli kaynaklarda değişik bilgiler olmakla birlikte eserleri ve yaşamına dair bilgiler ışığında; Lehçe, Türkçe, Arapça, Farsça, Latince, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Almanca, Yunanca bildiği söylenebilir. Eserleri dil, din ve musiki içeriklidir. Tercümeler yapmış, musiki eğitimi ve sonrasında edindiği repertuvarı notaya alarak, Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz başlıklı elyazması vasıtasıyla, günümüze paha biçilmez harikalar bırakmıştır. Bu yazmada kendine ait besteler ve şiirler de yer almaktadır. 

Ali Ufkî Bey’in en çok tutulmuş eseri, Kitab-ı Mukaddes’in Türkçe çevirisidir. Bu çevrinin Latin, Arap, Grek ve Ermeni harfleriyle baskıları yapılmıştır.

Öne Çıkan Eserleri

• Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz: British Library, Sloane 3114.
• Codex Analecta Complectens: Bibliothèque Nationale, Turc 292.
• Mezâmîr: Bibliothèque Nationale, Supp. Turc 472.
• Sera-i Enderun: British Museum, Harley 3409.
• Kitâb-ı Mukaddes Tercümesi: Leiden, Warner 1101 ve 1117a, Warner 390; British Library, Harley 576.
• Yahya bin İshak’ın Kitâb-ı Mukaddes Tercümesine Derkenarlar: Leiden, Warner 391.
• De Turcarum Liturgia De Peregrinatione Meccana-Circumcisione-Aegroturum Visitattione: British Museum, 790.
• Janua Linguarum Reserata Tercümesi (Dillerin Altın Kapısı Açık): Bibliothèque Nationale, Turc 216/II.
• Dialogues en Français et en Turc: Bibliothèque Nationale, Turc 235.
• Dialogues en Français et en Turc: Glasgow, Hunter 160.
• Turkish and Latin Version of the Church Catechism (Türkçe ve Latince Kilise İlmilahi): Glasgow, Hunter 391.
• Apocrypha Tercümesi: Leiden, Warner 1117.
• Grammatica Turcia-Latina: Oxford Bodlean, Hyde 43.
• Mémoire sur les Turcs: Harward, Houghton MS Fr 103; Bibliothèque Nationale, Turc 216/I.