Ağa Mirek

Hayatı

Şah Tahmasb zamanında (1524-1576) Tebriz sarayında eser vermiş Isfahanlı bir sanatkârdır. Hayatı hakkında bugünkü bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Seyyid olduğu, Bihzâd’ın talebesi olarak yetiştiği ve Çaldıran savaşı sonrası İstanbul’a getirilen Safevi sanatkârlardan Şah Kulu ile Tebrizli Sultan Muhammed’e hocalık yaptığı bilinmektedir. Figüratif ressamlık ve mürekkep ile yapılan tarrahlıkta çok meşhurdur. Dost Muhammed, “Câmhâne” adıyla bilinen Behram Mirza Sarayı’nın duvar resimlerini Mir Musavvir ve Sultan Muhammed ile beraber yaptıklarından bahseder. Sam Mirza tezkiresinde Ağa Mirek’in sanatçılar arasında öne çıkanlardan olduğu ifade edilir. Kadı Ahmed Kummi’ye göre de Ağa Mirek Şah Tahmasb’ın sarayında bürokratik bir vazife olan garak-yaraq (tedarikçi) görevine getirilenlerdendir. Sadık Bey Afşar Kânûnü’s-Süver adlı eserinde Ağa Mirek’in saray hayatının cazibesinden dolayı ressamlığı bırakmış olabileceği şeklinde bir yorumda bulunmuştur.

Dünya müzelerine dağılmış olan yazmaların bazılarında imzasına rastlanmış olsa da söz konusu eserlerin Ağa Mirek’e ait olduğu hususunda araştırmacılar hemfikir olamamışlardır. 1539-1543 yılları arasında yapılan ve British Library Or.MS.2265 numarada muhafaza edilen bir Nizami Hamse’sinın içinde Ağa Mirek’e atfedilen dört adet resim mevcuttur. Dickson ve Welch, parçaları dünya müzelerine dağılmış olan Houghton Şehnâmesi’nin bazı varaklarını da Ağa Mirek’e atfederek, nakkaşın sanat hayatını dört farklı evreyle tanımlar. 1524-1530 arasına işaret eden ilk evre Ağa Mirek’in sanatındaki erken yıllarıdır. 1530’ların başı geçiş evresi, 1530’ların sonu ile 1550 arası ise eserlerinde en yoğun desen ve renk kullandığı dönem olarak nitelenir. Dördüncü ve son evre 1555’den sonrası için kullanılır. Yine aynı yazarlar, 1556-1565 yılları arasında İbrahim Mirza için hazırlanan Câmî’nin Heft Evreng'indeki (Washington D.C. Freer Gallery 46.12) iki resimden (vr. 169b, 291a) yola çıkarak, sanatkârın dördüncü dönemini “ilk yıllarındaki üslubuna geri döndü” şeklinde yorumlarlar.

Eserleri

1539 ve 1543 yılları arasında yapılan  ve British Library Or.MS.2265 numarada muhafaza edilen bir Nizami Hamse'nın içinde Ağa Mirek'e atfedilen dört adet resim mevcuttur. Ancak Dickson ve Welch, parçaları dünya müzelerine dağılmış olan Houghton nüshasının bazı varaklarını da Aga Mirek’e atfederek, nakkaşın sanat hayatını dört farklı evreyle tanımlar. İlk evrede 1524-30 arasına işaret eder. Bu dönem Ağa Mirek’in sanatındaki erken yıllarıdır. 1530’ların başı geçiş evresi, 1530’ların sonu ile 1550 arası ise eserlerinde en yoğun desen ve renk kullandığı dönem olarak adlandırılır. Dördüncü ve son evre 1555’den sonrası için kullanılır. Yine aynı yazarlar, 1556-1565 yılları arasında İbrahim Mirza için hazırlanan Câmi'nin Heft Evreng'indeki (Washinton DC Freer 46.12) iki resimden (fols.169b ve 291a) yola çıkarak sanatkârın dördüncü dönemini “ilk yıllarındaki üslubuna geri döndü” şeklinde yorumlarlar.