Farab
- A +

Türkistan'ın Farab şehri bugünkü Kazakistan sınırları içinde bulunan eski bir şehirdir. Otrar olarak meşhur olmuş şehir için pek çok isim kullanılmıştır. Fâryâb, Firyâb Yengi-kent, Yangı Kent, Turar, Tarban veya Tutarband bunlardan birkaçıdır. Pâryâb veya Fîryâb şeklinde de isimlendirilen Fâryâb, eskiden Cûzcân vilayetinin bir kesimi içerisinde, coğrafî olarak ise hâlihazırda Afganistan’ın kuzeyinde bulunmaktadır. Meymene’ye yakın olan bu yerleşim yeri aynı zamanda Horasan’a da komşudur. Hüseyin Baykara’nın 911 (1506) yılında düzenlediği seferinde kullandığı güzergâh üzerinde Fâryâb, Saraybol ve Baba İlahi bulunmaktadır.

Belh yakınında ve Siriderya kıyısında bulunan Otrar'ın adı genelde Moğol felaketiyle anılmaktadır. Burası, ayrıca İslam dünyasının en büyük düşünürlerinden Fârâbî'nin doğduğu kenttir. Fârâb aslında bölgenin adı, Otrar ise bu bölgenin merkezi olarak isimlendirilmiştir. Otrar kenti, Oğuz döneminde "Yengi-Kent" (yani Yeni Kent, Yeni Şehir) adıyla anılmıştır. Aynı dönemde Oğuz Yabgularının da kışlağı olmuştur. Ak-Hunlar çağındaysa çok önemsiz bir yer haline gelmiştir. Kentin gelişim çağı, V-VIII. yüzyıl arasına yani Göktürk ve Türgeş çağına denk gelmektedir. 813-818'de Müslümanlar tarafından fethedilen şehir, X. yüzyılda ilerleme göstermiş ve öyle anlaşılıyor ki en ihtişamlı dönemini Karahanlılar çağında yaşamıştır. Moğol istilası sırasında uğradığı felaketin izleri bugün bile görülebilmektedir. Zira Cengiz'in yerle bir ettiği Otrar'ın kalıntıları geniş bir alana yayılmaktadır. Ayrıca, 1405'de Çin seferine çıkan Timur da Otrar'da ölmüştür. Otrar vahası, arkeolojik kalıntıları, Orta Çağ yerleşim yerleri ve sulama yapıları ile 200 km² bir alanı kapsar.

  • Abdulkadir Macit. Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında XIX. Yüzyıl Osmanlı- Hokand Hanlığı Münasebetleri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2008.
  • Abdulkadir Macit. Şeybânî Özbek Hanlığı Siyasî, İdarî, Askerî ve İktisadî Yapı. İstanbul: Nobel Yayıncılık, 2016.
  • Algar- Alparslan. “Hüseyin Baykara”. DİA. c. 18. İstanbul: TDV, 1998: 530-32.
  • Bahaeddin Ögel. İslamiyet'ten Önce Türk Kültür Tarihi Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre. Ankara: TTK, 2014.
  • Böribay Ahmedov. El-Arab ve’l-İslâm fî Uzbekistân Târîh-u Âsya’l-Vustâ min Eyyâmi’l-Üsrü’l-Hâkimeti hatte’l-Yevm. Arapçaya Çev. Zâhidullah Menruf. Beyrut: Yy, 1992.
  • Muhammed Yar bin Arap Kutgan. Musahharü’l-Bilâd (Târîh-i Şeybânîyân). Haz. Nadir Celalî. Tahran: İntişarât-ı Mîrâs-ı Mektûb, 1385.
  • Zahirüddin Bâbür Muhammed b. Ömer Bâbür. Bâburnâme: Babur’un Hatıratı I-III. Çev. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: TTK, 1970.