Necmüddîn el-Kâtibî el-Kazvînî (675/1276), Risâletü'ş-Şemsiyye

M. 1276
- A +
Necmüddîn Kâtibî’nin (ö. 675/1277) Arapça kaleme aldığı, klasik mantığın konularını orta hacimde özetleyen, İslâm mantık tarihinin bu kapsamdaki en meşhur ve yaygın eseridir. Kâtibî, İlhanlı veziri Şemsüddin Cüveynî’nin (ö. 1284) isteğine binaen yazdığı eserine, onun adına nispetle er-Risâletü’ş-Şemsiyye fi’l-Kavâ‘idi’l-Mantıkıyye ismini vermiş; kısaca Şemsiyye adıyla anılan bu eseri ve yine felsefe alanında yazdığı muhtasar Hikmetü’l-Ayn isimli eseriyle tanınmıştır. Kâtibî’nin Şemsiyye’yi, vezir Cüveynî ile olan ilişkilerine binaen tahminen 1263-1270 yılları arasında Cüveyn şehrinde ve 1204’te doğduğu rivayeti doğruysa altmış yaşlarında, ilmen kemale ermiş bir zamanda telif ettiği söylenebilir. Nitekim vezirin, Cüveyn’de bir medrese kurduğu ve onun isteğine binaen Katibî’nin burada müderrislik yaptığı bilinmektedir; Şemsiyye’nin de tedrise uygun bir şekilde kaleme alındığı anlaşılmaktadır.

Kâtibî, bir mukaddime, üç makale ve bir hâtime şeklinde beş ana bölüm üzere tertip etmiş olduğu Şemsiyye’de, genel hatlarıyla İbn Sinâcı mantık anlayışını takip etse de bazı konularda eleştirel tutumuyla öne çıkan Fahreddin Râzî (ö. 1210) ve onun Efdaluddin Hunecî (ö. 1248) gibi takipçilerinden etkilenmiştir. Nitekim Kâtibî, mantığın temel kaide ve kurallarını, kendisinden özgün katkılar ve latif nükteler ekleyerek derç edeceğini söylediği eserinin başında, sarih gerçeğin dışında hiçbir kimseye tabi olmayacağını açıkça ilan etmektedir.

Hacim olarak Îsâgûcî’nin beş katı kadar büyüklükte, orta bir özet olan Şemsiyye’de, mantık ilminin mahiyeti, gerekliliği ve konusunun ele alındığı mukaddimeden sonra ilk makale, tasavvurat kısmına hasredilmiştir. Burada beş tümelin, çok sıkı bir mantıksal örgü içinde, hakiki ayrışık şartlı formunda gerekçelendirilmiş özgün bir tahlili yer almaktadır. Ayrıca Îsâgûcî’de yer almayan isim sınıfları; tabiî-mantıkî-aklî tümel; niseb-i erbaa ve çelişikleri konusu özetlenmiştir. Önermeler ve hükümleri başlıklı ikinci makalede ise Îsâgûcî’de değinilmeyen mahsûrât-ı erbaanın tahkiki; udûl ve tahsîl; kipli önermeler, ters döndürme ve şartlı önermelerin birbirlerini gerektirmesi konuları işlenmiştir. Üçüncü makalede kıyas anlatılırken iktirânî-istisnâî kıyas sistemine göre tüm şekil ve darplar verilmiş; ayrıca kipli öncüllerle yapılan kıyaslar (muhtalitât) konusuna da girilmiştir. İlaveten bileşik kıyas, hulfî kıyas, tümevarım ve temsil konularına da değinilmiştir. Hâtime başlıklı son kısmın ilk bahsi kıyasın maddelerine ayrılmıştır ve burada Îsâgûcî’den daha geniş bir şekilde beş sanat ele alınmıştır. ‘Eczâü’l-‘ulûm’ başlıklı ikinci bahiste mevzu-mebâdi ve mesâil sistemi üzerinden ilmî disiplinlerin inşası, matematik ilmi örneğinde anlatılarak eser tamamlanmıştır.

Îsâgûcî ve Tehzibu’l-Mantık ile beraber Şemsiyye, mantık alanında İslâm dünyasının her coğrafyasında yaygın kabul görmüş, gelenek oluşturucu üç metindir. Özellikle Şemsiyye, tedrisin orta seviyesinde okutulan en temel mantık eseridir. Katibî’nin kendisi Şemsiyye risalesinin bazı yerlerini açıklamak üzere Şerhu’l-Mevâzi‘il-Müşkile ismiyle küçük bir şerh yazmış olsa da özellikle Kutbüddin Râzî’nin (ö. 1365) Tahrîru’l-Kavâidi’l-Mantıkıyye ismiyle yazdığı hacimli şerhi ve bu şerhe Seyyid Şerîf Cürcânî’nin (ö. 1413) yazdığı Kûçek diye anılan hâşiye, oldukça şöhret bulmuş ve medreselerde çokça okutulmuştur. Aynı şerhe Mir Zâhid Herevî’nin (ö. 1689) yazmış olduğu hâşiyeyle Seyyid Şerif hâşiyesi üzerine pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu şerh-hâşiye zincirinden başka Şemsiyye üzerine yapılan 31’i şerh toplam 134 çalışma arasından, Katibî’nin öğrencisi İbnü’l-Mutahhar el-Hillî’nin (ö. 1325) el-Kavâidu’l-Celiyye isimli şerhi, Teftâzânî’nin (ö. 1390) Hint çoğrafyasında Sa‘diyye olarak tanınan şerhi, Kâdî Mir Meybüdî’nin (ö. 1503) şerhi ve Ahmed Sıdkî Bursevî’nin (ö. 1894) Mîzânü’l-İntizâm isimli şerhleri öne çıkmaktadır.

Aloys Sprenger tarafından 1854 yılında kip kısımları hariç İngilizce’ye çevrilen Şemsiyye’nin pek çok yazma nüshası ve bazı yayınları olmakla birlikte, erken tarihli sekiz önemli nüshaya dayanarak ve nüsha farkları gösterilerek yapılan tahkikli neşri ilk defa 2017 yılında Ferruh Özpilavcı tarafından, Türkçe çevirisi ve öne çıkan şerhlerden seçme metinlerle birlikte yayınlanmıştır (İstanbul 2017).

Ferruh Özpilavcı

İsim Necmüddîn el-Kâtibî el-Kazvînî (675/1276), Risâletü'ş-Şemsiyye
Müellif Necmüddîn el-Kâtibî el-Kazvînî (675/1276)
Kısa Tanıtım Necmüddîn Kâtibî’nin (ö. 675/1277) Arapça kaleme aldığı, klasik mantığın konularını orta hacimde özetleyen, İslâm mantık tarihinin bu kapsamdaki en meşhur ve yaygın eseridir.
Tarih M. 1276
Yayın Yeri
Kategori Mantık
Şerhleri Cemâleddîn Hasan el-Allâme (726/1326), Kavâidü'l-celiyye Halîl b. Muhammed Rızavî (759/1358 tam.) Kutbüddîn Râzî (766/1364), Tahrîri'l-kavâidü'l-mantıkiyye Taftâzânî (791/1389) Mollâ Fenârî veya Hasan Çelebi Hüseyin el-Maybudî (890/1485 ykl.) Kul Ahmed b. Muhammed (950/1543 ykl.) Mîrzâcân Habîbullâh eş-Şîrâzî (994/1586), Hâşiye ala'ş-Şemsiyye Mûsâ el-Bosnevî (1045/1635) Mustafâ el-Mostârî (1101/1689) Süleymân b. Muhammed es-Süveydî (1230/1815) Muhammed Nûrî es-Sûfiyevî (1295/1878 tam.) Ahmed es-Sıdkî el-Bursevî (1312/1894-5), Mîzânü'l-intizâm Ebu'l-mahâmid Abdulganî el-Câreberdî Hâmid el-Cîlânî Ebü'l-Hüseyin Muhyiddîn Masûmzâde Hâfız b. Ali el-İmâdî Lârî Zeynelâbidîn Abdulhalîm el-Leknevî Abdullâh b. el-Osmânî Muhammed es-Sencânî Müftîzâde Ali el-Leknevî Rükneddîn Hasan b. Muhammed b. Şerefşâh el-Hüseynî el-Esterâbâdî (715/1315) Şerhü'l-Şemsiyye fi'l-Mantık Allâme Hillî, İbn Mutahhar el-Hillî (726/1326) el-Kavâidü'l-celiyye İbnü'l-Türkmani A. b. O. el-Mârdînî (744/1344) Şerhü'l-Şemsiyye et-Tâceddin er-Râzî, Tacedddin Mah. b. el-Mevlevî (8/14. Yy.) el-Metâlibü'l-Kudsiyye... Sadeddîn Mes'ud b. Ömer et-Teftezânî (791/1389) Şerhü'ş-Şemsiyye Hasan Çelebi (886/1481), Şerhü'ş-Şemsiyye İsmail Efendî Konevî Ebü'l-Fedail Yahya b. Mevla Şeref Muhammed el-Mezhebî et-Tebrizi (8/14. Yy.) el-Mekasıdü's-Seniyye fi Şerhi'r-Risaleti'ş-Şemsiyye. Kalân-ı Semerkandî, Necmüddin b. İbrahim (10/16. Yy.) Haşiyetü'r-Risâleti'ş-Şemsiyye Musannifek, Alâüddîn Ali b. Muhammed eş-Şahrûdî el-Bistâmî (875/1471) Kâdî Mîr Hüseyin el-Meybudî (904/149) Şerhü'ş-Şemsiyye Kul Ahmed b. Muhammed (950/1543) Şerhü'ş-Şemsiyye Mirzâcân, Habîbullah b. Abdillah eş-Şîrâzî el-Bağnevî (994/1586) Şerhü'ş-Şemsiyye Muhammed b. Mûsâ el-Bosnevî es-Sarayi, Allamek (1045/1635) Şerhü'ş-Şemsiyye Mustafâ el-Mostârî, Mustafa b. Y. el-Eyyûbî (1101/1689) Şerhü'ş-Şemsiyye Süleymân b. Muhammed b. Abdurrahman es-Süveydî (1245/1831) Şerhü'ş-Şemsiyye Muhammed Nûrî es-Sûfiyevî (1295/1878) Ahmed es-Sıdkî b. Ali el-Bursevî (1312/1895) Mîzânü'l-intizâm Ebu'l-Mahâmid Abdulğanî el-Câreberdî Hâmid el-Cîlânî Masûmzâde Hâfız b. Ali el-İmâdî Molla Muslihuddîn Muhammed el-Lârî (ö. 979/1572) Zeynelâbidîn Ahmed b. Ali Ekber el-Merâğî et-Tebrîzî (1310/1893) Şerhü'ş-Şemsiyye Ali es-Sâhnî el-Kâinî (???) Şerhü'ş-Şemsiyye Muhammed b. Muhammed es-Suûdî el-Merhûmî (???) Şerhü'ş-Şemsiyye Zeynüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr es-Sâlihî el-Aynî (893/1490) Şerhü'ş-Şemsiyye İbn Mübârekşâh/Mîrek el-Buhârî, Mîrek Şemsüddîn Muhammed b. Mübârekşâh el-Buhârî (734/1335) Şerhü'ş-Şemsiyye Nalbandzâde, Hüsameddin b. Abdurrahman et-Tokâdî Müftîzâde, Muhammed es-Sencânî Ali el-Leknevî Ahmed Sıdkî b. Ali el-Bursevî (1312/1895) Şerhü'ş-Şemsiyye Ali b. Abdülkâdir b. Sâlim el-Ayderûsî (1364/1944) Şerhü'ş-Şemsiyye Ahmed b. Abdülkerim b. İsâ et-Termânînî (1293/1877) Şerhü'ş-Şemsiyye Süleyman b. Ahmed Âl Abdulcabbâr el-Katîfî (1266/1849) Şerhü'ş-Şemsiyye Mustafa b. Ahmed el-Mantıkî er-Rûmî (1244/1828) Şerhü'ş-Şemsiyye Hasan b. Ahmed el-Celâl el-Yemenî (1084/1673) Şerhü'ş-Şemsiyye Abdülhak b. Seyfeddin ed-Dihlevî (1052/1642) Şerhü'ş-Şemsiyye Hüseyin b. Hasan el-Mûsevî el-Ğarîfî el-Behrânî (1001/1592) Şerhü'ş-Şemsiyye Halîl b. Muhammed Karamânî (759/1358 ) Şerhü'ş-Şemsiyye Ebû Abdillah Muhammed b. İbrâhîm et-Tûnusî (894/1491) Şerhü'ş-Şemsiyye Sericâ b. el-Malatî (788/1389) Haracü'l-besâleti's-seniyye... Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Mahallî (864/1460) Şerhü'ş-Şemsiyye Mehmed b. et-Tirmizî (12/17. yy.) Abdullâh el-Osmânî Abdulhalîm el-Leknevî [Meçhul] Şerhu Hutbeti'ş-Şemsiyye Mahmud b. Nimetullah el-Buhârî (10/16. Yy.) Şerhü'ş-Şemsiyye [Meçhul] (10/16. Yy.) Şerh Hutbeti'ş-Şemsiyye Molla Yâr Muhammed (10/16. Yy.) Şerhü'ş-Şemsiyye Muhammed b. Beşîr b. Muhammed Hilâl el-Âlâçâtî el-Gazzî (1339/1920) Nazmü'ş-Şemsiyye [Meçhul] Hâşiye Şerhi'ş-Şemsiyye [Meçhul] el-Burhâniyye fî Şerhi'ş-Şemsiyye Seyyid Ali Hwansârî (13/19. Yy.) Hâşiye Şerhi'ş-Şemsiyye [Meçhul] Hâşiye Şerhi'ş-Şemsiyye Abdullah b. Süleyman el-Hüseynî el-Behrânî, El-Esileti ve'l-ecvibe alâ Şerhi'ş-Şemsiyye Ebü'l-Bekâ (10/16. Yy.) Hâşiye Şerhü'ş-Şemsiyye Nizamüddin Muhammed el-Hüseynî (10/16. Yy.) Hâşiye ala Mebhas "el-Muarref/المعرف" min Şerhi'ş-Şemsiyye Ali Ekber b. Abdülvahhâb et-Tabâtabâî et-Tebrîzî Hâşiye Şerhi'ş-Şemsiyye [Meçhul] Talika alâ Şerhi'ş-Şemsiyye

Katip Çelebî, Keşfü’z-zunûn, II, s. 1063-1064;

Habeşî, II, s. 1116-1125;

Dihlî: Kütüphane-i Reşîdiyye, 1950;

Bayrūt : Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 2014;

Calcutta, 1230-1815;

[اسم الناشر غير محدد], Laknuʼ : [publisher not identified], [1862];

[Tihrān?] : [Dār al-Tibāʻah Mashhadī Muhhammad Taqī], [1300 i.e. 1883];

Publisher: مكتبة الإيمان للنشر والتوزيع ؛ مكتبة جامعة الأزهرية، al-Qāhirah : Maktabat al-Īmān lil-Nashr wa-al-Tawzīʻ;

[Cairo] : Maktabat Jāmiʻah al-Azharīyah, 2013


Baskı ve Çevirileri:

Baskıları:

İstanbul: İbrahim Müteferrika Matbaası, [t.y.];

İstanbul: Matbaa-i Amire, 1263, 1270, 1274;

İstanbul: [y.y.], 1279;

İstanbul: Vezirhani Matbaası, 1289;

İstanbul: İsmail Efendi Matbaası, 1301;

İstanbul: Hacı Hasan Matbaası, 1307;

İstanbul: [y.y.], 1324;

İstanbul: Sahafiye-i Osmaniye Matbaası, [t.y.];

[y.y.]: Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası, [t.y.];

Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası, 1287;

nşr. Fadlullah Mehdi, Merkezü's-Sekâfeti'l-arabî, [t.y.]; Calcutta, 1854;

Leknev, 1889;

Dâru'l-Beyzâ, el-Merkezü's-Sekafî, 1998;

Kahire: elMatbaatü'l-âmiriyye, 1905.

İstanbul: Mahmûd Bey Matbaası, 1325;

İstanbul: Sahafiye-i Osmaniye Matbaası, 1307;

Dersaâdet: Matbaa-i Ahmed Kamil, 1327;

Dersaadet: Necm-i İstikbal Matbaası, 1327;

Mısır: Matbaa-i Kürdistan, 1328;

İstanbul: el-Mektebetü’l-Haşimiyye, 2013;

Şemsiyye risalesi: thk.-çev.-şerh; Ferruh Özpilavcı, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.


Çevirileri:

Şemsiyye risalesi: thk.-çev.-şerh; Ferruh Özpilavcı, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017;

Şemsiyye risalesi, çev. Cihan Özaykan, İstanbul: Divan Kitap, 2018.   

Yazma Nüshaları:

Adana İl Halk Ktp., nr. 157-7, nr. 183-1, nr. 972-4, nr. 3952-2; Adıyaman İl Halk Ktp., nr. 52-1; Amasya Beyazıt İlçe Halk Ktp., nr. 1048-2, nr. 1105-8, nr. 1190-5, nr. 1191-1, nr. 1612-18, nr. 1612-7, nr. 1854-1, nr. 1869-7, nr. 452-2, nr. 635-2, nr. 654-4, nr. 889-4, nr. 903-6; Ankara İl Halk Ktp., nr. 1359, nr. 200, nr. 2338-2, nr. 2442-7, nr. 2864-1, nr. 2864-1, nr. 2882-1, nr. 3055-15, nr. 3055-16, nr. 4404-4, nr. 4557-4, nr. 71-1; Ankara Milli Ktp., Yazmalar Koleksiyonu, nr. 1373-1, nr. 166-1, nr. 166-2, nr. 173, nr. 2393, nr. 2969-1, nr. 3290-2, nr. 3290-5, nr. 5603-2, nr. 6607-2, nr. 6875, nr. 6922-1, nr. 7327-2, nr. 7476-1, nr. 7510-7, nr. 7571-7, nr. 7674-3; Antalya-Tekeli İlçe Halk Ktp., nr. 496-5, nr. 499-3; Burdur İl Halk Ktp., nr. 139-1, nr. 1495-2, nr. 1517-1, nr. 1549-3, nr. 1569-1; Bursa Orhan Bey Ktp., nr. 778-1; Çorum İl Halk Ktp., nr. 2513-3, nr. 5015, nr. 5027-2, nr. 5036-1, nr. 5045-1, nr. 5053-1, nr. 5057-1, nr. 5063-1, nr. 5068-3, nr. 5072-5, nr. 5079-1, nr. 5095-1, nr. 5129-2, nr. 5136-2, nr. 5461-1; Diyarbakır İl Halk Ktp., nr. 1033-5, nr. 1775-4, nr. 1976, nr. 596-2, nr. 744-2, nr. 744-3, nr. 865-4, nr. 948-2; Edirne Selimiye YEK., nr. 2425, nr. 3339, nr. 3423, nr. 3534, nr. 5033; Erzurum İl Halk Kütüphanesi, nr. 13942-2, nr. 2336-8, nr. 2385-5; Eskişehir İl Halk Ktp., nr. 150, nr. 406-2, nr. 408-2, nr. 465-12, nr. 577-5, nr. 822-11, nr. 824-1, nr. 824-6; Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, nr. 220-1, nr. 92-3, nr. 3414-1, nr. 3414-1; Giresun İl Halk Kütüphanesi, nr. 3538-5; Millet YEK., Ali Emiri Arabi, nr. 1603-1, nr. 1618, nr. 1619, nr. 1625-1, nr. 1645-2, nr. 4066-3, nr. 4435-1, nr. 4451-2, nr. 4461-1, nr. 4461-4; Atıf Efendi Ktp., nr. 1605-2, nr. 1659-1, nr. 1663-2, nr. 1672, nr. 2681-11, nr. 2812-7; Millet YEK., Feyzullah Efendi, nr. 1887-2; Süleymaniye YEK., Amcazade, nr. 338-2, nr. 345; Kastamonu İl Halk Ktp., nr. 1346-4, nr. 1575, nr. 2041-1, nr. 2159-3, nr. 2159-3, nr. 3754-7, nr. 3792-1, nr. 422-1, nr. 512-2, nr. 791-4; Konya İl Halk Kütüphanesi, nr. 1038-14, nr. 1224-3, nr. 149-4, nr. 1611-6, nr. 1626-5, nr. 1714-4, nr. 2012-4, nr. 2237-3, nr. 2391-3, nr. 2588-3-B, nr. 2626-2, nr. 2721-6, nr. 296, nr. 2963-1, nr. 3248-3, nr. 328-2, nr. 5134-5, nr. 5164-1, nr. 42 Kon 529, nr. 5327-3, nr. 5788-4, nr. 5837-2, nr. 6068-4, nr. 827-1, nr. 985-21, nr. 996-2; Konya Karatay Yusufağa Kütüphanesi, nr. 385-16, nr. 462-4, nr. 465-1, nr. 6751-2; Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, nr. 1103-4, nr. 1365, nr. 1372, nr. 2080-2, nr. 3019-1, nr. 984, nr. 988, nr. 990-1, nr. 992, nr. 993-1; Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi, nr. 437-4, nr. 457-5, nr. 933-3; Malatya Darende İlçe Halk Ktp., nr. 80-2, nr. 80-8; Manisa İlk Halk Ktp., Akhisar Zeynelzade Koleksiyonu, nr. 1544, nr. 1594-4, nr. 1594-5, nr. 1609-4, nr. 1811-2, nr. 1811-2, nr. 5678, nr. 5751, nr. 5783-2, nr. 5962-2; Manisa İlk Halk Ktp., nr. 1378-2, nr. 1704-3, nr. 1862-4, nr. 2083-2, nr. 2106-1, nr. 2107-1, nr. 2120-2, nr. 2121-1(a), nr. 2147-2, nr. 2156-1, nr. 2194-2, nr. 2927-7, nr. 2930-8, nr. 2981-11, nr. 2981-8, nr. 2993-23, nr. 3465-3, nr. 3552, nr. 4948-6, nr. 5557-2, nr. 5570-1, nr. 5571-2, nr. 5586-3, nr. 6163-4, nr. 625-2, nr. 625-3, nr. 6576-1, nr. 6702-7, nr. 6721-2, nr. 6722-1, nr. 6908-6, nr. 6908-7, nr. 8226, nr. 920-3; Nevşehir Ürgüp Tahsin Ağa İlçe Halk Kütüphanesi, nr. 418-1, nr. 424; Tokat İl Halk Ktp., nr. 34-2, nr. 43-1;Tokat Müzesi Ktp., nr. 207-3; Tokat Zil İlçe Halk Ktp., nr. 323-2, nr. 408-1, nr. 425, nr. 80-2; Urfa İl Halk Ktp., nr. 108-2; Beyazıd, nr. 8051, nr. 4382, nr. 4411, nr. 4411, nr. 4401, nr. 4441, nr. 1086, nr. 009552/1, nr. 9630, nr. 009696/1, nr. 009705/5; Veliyüddin Efendi, nr. 2241, nr. 2244, nr. 2249, nr. 3188, nr. 3193, nr. 3233, nr. 3265; Amcazade Hüseyin , nr. 338, nr. 345; Aşir Efendi, nr. 416, nr. 865, nr. 896, nr. 545, nr. 800, nr. 896; Ayasofya, nr. 4790, nr. 2572, nr. 2564, nr. 2547; Bağdatlı Vehbi, nr. 2082, nr. 2099; Beşir Ağa(eyüp), nr. 588; Carullah, nr. 1440, nr. 1427; Çelebi Abdullah, nr. 218, nr. 214; Çorlulu Ali Paşa, nr. 443; Darülmesnevi, nr. 338; Denizli, nr. 408, nr. 438, nr. 232, nr. 241, nr. 425; Erzincan, nr. 136; Esad Efendi, nr. 3661, nr. 1129, nr. 3659, nr. 226; Fatih, nr. 5370, nr. 5131, nr. 3324, nr. 3381, nr. 3328, nr. 5394; Giresun Yazmalar, nr. 66; H. Hüsnü Paşa, nr. 583, nr. 231, nr. 477, nr. 504; Hacı Beşir Ağa, nr. 422; Hacı Mahmud Efendi, nr. 5805, nr. 5821, nr. 5831, nr. 5971; Halet Efendi, nr. 497, nr. 795, nr. 17, nr. 53, nr. 17; Hamidiye, nr. 1447, nr. 1450; Harput, nr. 323; Hüsrev Paşa, nr. 214, nr. 213; İzmir, nr. 772; İzmirli İ. Hakkı, nr. 1687, nr. 4309; Karaçelebizade, nr. 348; Kasidecizade, nr. 756; Kılıç Ali Paşa, nr. 847; Lala İsmail, nr. 276; Laleli, nr. 2660, nr. 2650, nr. 2676, nr. 2680, nr. 2681, nr. 2581; M. Arif-M. Murad, nr. 72; Mesih Paşa, nr. 69; Nafiz Paşa, nr. 1347; Pertevniyal, nr. 580; Pertev Paşa, nr. 364; Reşid Efendi, nr. 728; Serez, nr. 1976, nr. 3857, nr. 3976; Servili, nr. 199; Süleymaniye, nr. 796, nr. 1056; Şazeli Tekkesi, nr. 135; Şehid Ali Paşa, nr. 319, nr. 2756; Tırnovalı, nr. 1862, nr. 1301, nr. 1351; Yazma Bağışlar, nr. 955, nr. 1293, nr. 1294, nr. 1300, nr. 1775, nr. 1779, nr. 1845, nr. 1792, nr. 1300, nr. 2687, nr. 002687/2, nr. 003496/1, nr. 003529/1, nr. 003983/2; Yozgat, nr. 475, nr. 773, nr. 801; Atıf Efendi Eki, nr. 1718, nr. 1708; Nuruosmaniye, nr. 2721, nr. 2752, nr. 2756, nr. 2762; Ragıp Paşa, nr. 1458; Hacı Selim Ağa, nr. 718, nr. 1273; Hüdai Efendi, nr. 1532, Kemankeş, nr. 689; Fazıl Ahmed Pş., nr. 912, nr. 920; Mehmed Asım Bey, nr. 318, nr. 331; Millet YEK., Feyzullah Efendi, nr. 1887; Topkapı Sarayı Müzesi Ktp., Ahmed III Kit., nr. 3388; Trabzon İl Halk Ktp., nr. 000434-02.

İbrahim Halil Ayten